سیلاب‌های اخیر در مازندران باعث شد تا شرایط بحرانی و خاص رودخانه‌های استان و ضرورت لایروبی به چشم آید، موضوعی که از نگاه کارشناسان تعلل در آن سبب خسارات بیشتر می شود.
به گزارش ایرنا، بی‌اعتنایی به لایروبی رودخانه هاو از بین بردن پوشش گیاهی در بالا دست استان مازندران سبب شد تا با کمترین بارندگی سیلاب به بار اید،معضلی که همه ما اگاه هستیم چراکه نسبت به قواعد و مقررات حریم رودخانه ها، نریختن انواع زباله به ویژه نخاله های ساختمانی به داخل رودخانه و برداشت بی رویه شن و ماسه از بستر رودخانه ها بی توجهی کرده و در واقع اصلا رعایت نکرده‌ایم.
طبق اظهارات کارشناسی مدیریت بحران استان از سیلاب سال گذشته عمده دلیل خسارت سنگین بر زمین های کشاورزی و واحدهای مسکونی در شهرها و روستاها بی توجهی به لایروبی رودخانه ها و پاک سازی نشدن سردهنه های پل ها بوده است.
در استان مازندران ۱۲۰ رشته رودخانه اصلی و فرعی که بیشتر آن از وسط شهرها و روستاها می گذرد حدود ۴۶۰ هزار هکتار از اراضی زراعی و باغی استان را به روش های مختلف مشروب می کند.
در سیل اواخر زمستان سال گذشته و اوایل بهار امسال به بیش از هفت هزار واحد مسکونی و ۹۴هزار هکتار زمین های زراعی باغی در مازندران به میزان ۱۷هزار میلیارد ریال خسارت وارد شد.
بپذیریم وقتی جریان آب مسیرش را پیدا نکند و در واقع موانع مسیر عبور آب رودخانه ها پاک سازی نشود، باید منتظر عواقب تغییر مسیر آب باشیم و در این متجاوزان به حریم رودخانه ها بدانند که خودشان نخستین قربانی این خطر هستند.
اظهارات چند کشاورز
یکی از کشاورزان بخش لاله آباد شهرستان بابل گفت که رودخانه های فرعی زیادی متصل به رودخانه اصلی بابلرود در این بخش وجود دارد که باید لایروبی شوند اما مسوولان حتی یک دستگاه خودروی مورد نیاز ( بیل مکانیکی ) را به مدت چند روز برای لایروبی در نظر نمی گیرند تا دغدغه مردم کاسته شود.
سید هادی رسولی از “وازرود”، “کاری پی” ، “هتکه رود” و “کهررود” به عنوان رودخانه های فرعی نسبتا مهم و بزرگ با صدها سردهنه کشاورزی نیازمند به لایروبی اشاره کرد و افزود: با توجه به شرایط خاص رویش انواع علف های هرز و صد البته بی توجهی به رعایت هموار نکردن رودخانه ها توسط برخی کشاورزان، تمیز کردن رودخانه به صورتی دستی و سنتی غیرممکن بوده و نیازمند بیل مکانیکی است.
وی توضیح داد: در یک دهه اخیر با افزایش تقاضای چوب، کشاورزان با کاشت انواع درخت در حریم و حتی داخل رودخانه ها و ریختن شاخه و برگ های آن به داخل رودخانه ، شرایط وخیمی به لحاظ عبور جریان آب بوجود آورده اند.
این کشاورز گفت: کم بارشی و کاهش محسوس دبی آب رودخانه ها سبب شد تا هموار بودن رودخانه و اهمیت لایروبی تا سال پیش مورد بی توجهی قرار بگیرد اما با بارندگی های نسبتا شدید،بالا آمدن آب و در نتیجه طغیان رودخانه ها همراه با خسارت شدید در اسفند سال پیش و فروردین سال جاری، کشاورزان را به تکاپو انداخته است.
یکی از روستائیان بخش کلیجانروستاق ساری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا نیز با بیان این نکته که همواره در رودخانه های فرعی منتهی به تجن شاهد انواع شاخ و برگ های درختان هستیم، گفت که این نشانه قطع درختان در بالا دست است.
وی که خواست نامش در گزارش ذکر نشود، افزود: افراد سودجو علاوه بر بریدن درختان، برای پاک کردن جرم خود شاخه و برگ های درختان را به راحتی به داخل رودخانه ها می ریزند و سبب هموار شدن بستر رودخانه و در نتیجه مسدود شدن مسیر آب می شوند.
وی ادامه داد: در سال های گذشته کسی جرات ریختن نخاله به داخل رودخانه‌ها را نداشته است و با تهدید دستجمعی اهالی مواجه می شد اما امروزه کسی به کسی کاری ندارد و نسل جدید اصلا به این موضوعات توجه ندارند.
این کشاورز که خود را صاحب یک هکتار باغ مرکبات و زمین برنجکاری دانست،به سیلاب آخرین هفته سال گذشته اشاره کرد و گفت اگرچه میزان بارندگی بالا بوده است اما فقط به خاطر گیر کردن چوب بر روی سردهنه‌ها و مسدود شدن مسیر جریان آب بخش زیادی از باغ مرکبات و زمین کشاورزی منطقه دچار خسارت شده است.
وی گفت: تمیز کردن رودخانه با دست و بدون بیل مکانیکی مقدور نیست و برای لایروبی باید مسئولان طبق یک پروژه لایروبی اقدام کنند.
یکی از کارشناسان آب منطقه ای مازندران نیز در این خصوص گفت که لایروبی نشدن رودخانه های بزرگ و کوچک، کوچک بودن نهرها و متناسب نبودن این آبراه ها با حجم آب ورودی به هنگام بارندگی موجب وقوع سیلاب شده و خسارت های هنگفتی به بخش های مختلف به ویژه کشاورزی وارد می کند.
هادی نیک اختر افزود: برای لایروبی رودخانه های مازندران به ویژه انهار کشاورزی عزم ملی می خواهد تا این طرح ها در همه آبراه های استان به سرعت اجرایی شود.
وی دخل و تصرف حریم و بستر، وقوع سیلاب های متناوب، توزیع نامناسب آب، به هم خوردن ساختار فیزیکی رودخانه ها و کندی عبور آب و وجود دغدغه های همیشگی بهره برداران آب را از جمله مشکلات لایروبی نشدن رودخانه ها و نهرها برشمرد.
لایروبی رودخانه‌ها در حوزه‌ی شهری برعهده شهرداری‌ها است
مدیر کل راه و شهرسازی مازندران با اشاره به این که برابر ماده ۵۵ و ۵۶ قانون شهرداری ها در حوزه ی شهری، لایروبی رودخانه ها چه در انهار و چه در حریم از جمله وظایف شهرداران است ، گفت که سیلاب اخیر در استان سبب شد تا سندی برای تامین منابع مالی جهت مقابله با سیل و سیلاب تهیه و تنظیم شود.
محمد نظری توضیح داد: استان های گیلان و گلستان از منابع اعتباری سیل و سیلاب استفاده میکنند اما در استان مازندران متاسفانه این مهم مغفول ماند اما با تلاش های استاندار مازندران و تکلیف دستوری که برای شرکت آب منطقه ای تعیین شد، سند سیلاب استان مازندران تهیه و در جلسه شورای برنامه ریزی استان نیز به تصویب رسید.
وی گفت: اکنون مازندران از ردیف ملی بودجه سال ۱۳۹۸ منابع ملی سیل و سیلاب بهره مند شد و پیش بینی می شود در سالهای آینده مشکلات ناشی از سردهانه و سیلاب رودخانه ها کمتر شود .
لایروبی رودخانه های مازندران در حد اعتبارات
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران از لایروبی و اصلاح ۱۰۰ کیلومتر از مناطق آسیب پذیر مسیر رودخانه‌های مهم استان در سال جاری خبر داد و گفت: بعد از سیل اواخر سال گذشته و اوایل امسال با شناسایی نقاط آسیب پذیر در رودخانه های مهم چشمه کیله ، تلار، تجن و بابلرود اصلاح مسیر و لایروبی ۱۰۰کیلومتر انجام شد که همچنان ادامه دارد.
وی افزود : به رغم کمبود اعتبارو طلبکاری پیمانکاران، ماشین آلات و تجهیزات آنان مشغول لایروبی و طرح های تثبیت حریم و دیواره سازی رودخانه ها در حال اجرا است.
یخشکی تاکید کرد :زهکش های مسدود شده در محدوده شهرها، روستاها و اراضی کشاورزی باید بازگشایی شوند تا در صورت بارش های پائیزی مشکلاتی بوجود نیاید.
وی اظهار داشت: با اجرای طرح‌های پیشگیرانه نظیر سیل‌بند، دیوار ساحلی و لایروبی رودخانه‌ها در بارندگی های پائیزی امسال خسارتی در پی نداشته است.
وی ادامه داد: اکنون بیش از ۶۰ دستگاه بیل مکانیکی در گلوگاه‌های سیل خیز رودخانه های مازندران در حال لایروبی هستند تا در صورت بروز سیلاب های احتمالی در آینده ، خسارتی وارد نشود.
یخشکی گفت که بیشتر رودخانه های مازندران سردهنه های سنتی دارند و این سردهنه ها از این حیث مهم است که با بالا آمدن آب، بستن آن دشوار می شود و در صورتی که نتوانیم آن را مهار کنیم، آب در زمین های کشاورزی و منازل مردم سرازیر شده و خسارت های سنگینی را بر جای می گذارد.
وی توضیح داد: از سویی دیگر بیشتر پل های روی رودخانه های مازندران عرض کمی داشته و گوشواره های آن افتاده است که این امر در زمان افزایش بارندگی باعث انباشت رسوب و بالا آمدن سطح آب ها و جاری شدن آب رودخانه در معابر و خیابان ها می شود.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران بر لزوم اقدامات پیشگیرانه برابر سیلاب تاکید کرد و گفت که یکی از مهمترین راهکارهای مشارکت مردم در مدیریت سیلاب پاکسازی سردهنه پل‌ها و زمین‌های کشاورزی در پائین دست و بالا دست استان است.
ابراهیم یخکشی افزود: با توجه به احتمال وقوع سیلاب ،عملیات لایروبی و ساماندهی رودخانه‌ها بر اساس شناسایی نقاط آسیب پذیر تر در حال انجام است و در این زمینه به حمایت همه جانبه دیگر نهادها از جمله دستگاه های خدماتی آب ، برق ، گاز و مخابرات و صد البته مردم نیاز داریم.
مدیرعامل آب منطقه ای مازندران گفت که بانک اطلاعاتی ماشین آلات و تجهیزات کمک رسانی دستگاه های مختلف باید تکمیل شود و درختان مسیر رودخانه ها نیز که مانع جریان سیل می شوند پاکسازی شوند.
یخکشی با بیان اینکه تجربه نشان داده است که خطوط لوله آب، گاز، نفت و خطوط انتقال برق به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی که از مسیر کوه ، جنگل و رودخانه ها مازندران عبور می کند و همواره در مناطق آسیب پذیر و سیلاب قرار دارند، گفت: کارشناسان باید نسبت به بازمهندسی آن اقدامات لازم را انجام بدهند.
وی نقش مردم را در مدیریت سیلاب به ویژه در بخش پیشگیری، مقابله و مشارکت مالی مهم برشمرد و گفت: واقعیت موضوع این است که مردم همیشه در مدیریت سیلاب قبل از دستگاه ها در صحنه حضور دارند و انصافاً در همین سیلاب گذشته اقدامات خیلی خوبی انجام داده اند.
تهیه طرح جامع مهندسی رودخانه های مازندران
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران به وجود طرح مهندسی رودخانه های مهم استان با شناسایی ظرفیت های گردشگری ، تولید انرژی برق آبی ، ساماندهی و بهسازی رودخانه ها و تعیین حد بستر و حریم اشاره کرد و گفت که مطالعه اولیه این طرح از سال ۱۳۸۶ آغاز شده و اکنون ۲هزار کیلومتر از رودخانه های استان دارای طرح جامع هستند.
یخکشی توضیح داد: همسو با اجرای طرح مطالعات جامع رودخانه های مازندران ، کار نقشه برداری از مناطق آسیب پذیر رودخانه های استان انجام و حد بستر ، حریم و پهنه بندی سیلاب نیز تعیین و مشخص شده است.
وی گفت: مهندسی و نقشه برداری از بیشتر مسیرهای رودخانه های تجن ساری ، سیاهرود و تلار قائمشهر ،چالکرود تنکابن ، سردآبرورد چالوس و بابلرود بابل انجام شده است و همچنان ادامه دارد.
لایروبی رودخانه های مهم اولویت مدیریت بحران
مدیرکل مدیریت بحران مازندران لایروبی مناطق آسیب پذیر رودخانه های مهم را اولویت مدیریت بحران استان دانست و در عین حال یکی از مشکلات استان را نبود پیمانکاران قوی در اجرای طرح های لایروبی و کمبود اعتبار دانست و گفت که لایروبی رودخانه‌ها به صورت تهاتر (پرداخت هزینه با مصالح بستر رودخانه) به پیمانکار در حال انجام است.
علی اصغر احمدی افزود: اگرچه در سال جاری طرح لایروبی رودخانه ها از بودجه ملی و با تاکید استاندار مازندران از اعتبار بیشتر استانی برخوردار شده است ، اما این طرح به رغم همه تلاش به کندی در حال انجام است.
وی بدون اعلام مبلغ اعتبار ،اظهار داشت: طبق مصوبه شورای تامین مازندران موضوع تهاتر در لایروبی رودخانه های استان در حال انجام است و دستگاه های نظارتی علاوه بر آکاهی از مفاد قرارداد بر روند اجرای طرح لایروبی توسط پیمانکاران سرکشی مداوم دارند.
مدیرکل مدیریت بحران مازندران گفت که لایروبی ، دیواره سازی و ساماندهی نقاط آسیب پذیر شناسایی شده رودخانه های مازندران بر اساس اعلام شرکت آب منطقه ای با قوت در حال انجام است.
احمدی گفت با توجه به خطر سیلاب ناشی از بارندگی های پائیزی و طبق هشدار هواشناسی، مدیریت بحران شرکت آب منطقه‌ای مازندران نیز همواره به حالت آماده باش قرار دارد و تمام امکانات و تجهیزات برای جلوگیری از طغیان رودخانه ها فراهم است.
