تنها چند ساعت پس از اعلام خبر سفر رئیس‌جمهور سوریه به تهران و دیدار با مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهور، در آخرین دقایق روز دوشنبه خبری غیرمنتظره منتشر شد؛ ظریف استعفا کرد! انتشار این خبر عجیب و غیرمتعارف آن هم در اینستاگرام(!) و در شرایط حساس فعلی، احتمال واقعی نبودن خبر را به ذهن متبادر می‌کرد.
سرویس سردبیری اقتصادشمال ،محمد جواد ظریف نوشته بود:«از بزرگواری مردم عزیز و دلاور ایران و مسئولین محترم در ۶۷ماه گذشته بسیار سپاسگزارم. از ناتوانی برای ادامه خدمت و تمام کاستی‌ها و کوتاهی‌ها در دوران خدمت صمیمانه پوزش می‌خواهم. شاد و سربلند باشید.» اما با گذر زمان مشخص شد متاسفانه خبر صحت دارد.
ساعتی پس از انتشار خبر استعفای ظریف، محمود واعظی رئیس‌دفتر و سرپرست نهاد ریاست جمهوری خبرهای منتشر شده مبنی بر پذیرش استعفای وزیر خارجه توسط روحانی را تکذیب کرد. پس از آن تعداد زیادی از خبرگزاری‌های رسمی کشور به نقل از یک منبع آگاه در وزارت خارجه، استعفای ظریف را تایید کردند! چند خطی غیررسمی که به سرعت و در آن وقت شب به بمب خبری تبدیل شده بود، هیچ مرجع و روزنه‌ای برای صحت سنجی یا علت سنجی نداشت و در چنین شرایطی، بازار انواع و اقسام خبرها و شایعات و تحلیل‌های ضد و نقیض حسابی داغ بود.
عدم حضور ظریف
در دیدار روحانی- اسد
یکی از سایتهای حامی دولت با انتشار خبری مدعی شد ظریف در پرسش و پاسخی پیامکی، دلیل استعفایش را اینگونه توضیح داده است: «بعد از عکس‌های ملاقاتهای امروز دیگر جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه در جهان اعتباری ندارد.»اشاره این جمله منتسب به ظریف، به دیدار رئیس‌جمهور با بشار اسد است که بدون حضور وزیرخارجه کشورمان برگزار شد.
برخی نمایندگان اصلاح‌طلب مجلس در کنار رسانه‌های زنجیره‌ای در اقدامی تأمل برانگیز اینگونه القاء کردند که فشارهای دولت پنهان موجب شد تا ظریف این تصمیم را بگیرد. این ادعای مضحک در حالی است که به عقیده کارشناسان، علت اصلی تصمیم ظریف مبنی بر استعفا، اختلافات داخلی اعضای ارشد دولت است.
گفتنی است اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور- 6 اسفند-(ساعاتی قبل از اعلام استعفای ظریف در فضای مجازی) در مراسم تجليل از برگزيدگان بيست و هفتمين جشنواره دانشجوي نمونه گفته بود:«امروز زمان عافیت طلبی، مسئولیت‌گریزی و گِله‌گذاری نیست».
یکی از فعالین رسانه‌ای در واکنش به خبر استعفای ظریف و فضاسازی رسانه‌های زنجیره‌ای درباره این خبر نوشت:«ربط دادن استعفای ظریف به سیاست‌های رهبری و نظام در حمایت از مقاومت، متوهمانه به نظر می‌رسد. منشاء استعفا، دعوای داخلی در دولت است».
احمد علیرضا بیگی نماینده مردم تبریز در مجلس گفت: ظریف بیش از دو ماه است که استعفای خود را تقدیم می‌کند و استعفای اخیر آخرین استعفای وی بوده است.
اختلافات اعضای دولت
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه رئیس‌کمیسیون امنیت ملی مجلس در حاشیه نشست علنی روز سه‌شنبه پارلمان در جمع خبرنگاران درباره دلایل استعفای ظریف، گفت: از گلایه‌های ایشان اطلاع داشتیم و مشخصاً برخی از اختلافات در داخل دولت بود.
به گزارش فارس، فلاحت پیشه در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا گلایه‌های ظریف مربوط به ناهماهنگی‌ها ارتباطی با سفر بشار اسد به ایران دارد، در این باره گفت: اگر ناهماهنگی وجود داشته است در درون دولت بوده است. طبق پروتکل باید آقای ظریف در دیدار بشار اسد با رئیس‌جمهور حضور پیدا می‌کرد که به هر دلیل موضوع بین آقای ظریف و دولت است. موضوع فراتر از این حرف‌ها است و نباید موضوع ناهماهنگی را به سیاست ایران در سوریه ربط داد، سیاست ایران در سوریه، مسئولیت و هماهنگی‌ها مشخص است. خود آقای ظریف هم بارها اعلام کرده است که با قاسم سلیمانی و دیگران ارتباط تنگاتنگی دارد.
رئیس‌کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با بیان اینکه ظریف با استعفا قهرمان نمی‌شود، گفت: انتظار می‌رود ظریف بماند و سیاست‌خارجی کشور را پیش ببرد.
حمیدرضا حاجی بابایی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز گفت: متأسفانه طی سال‌های اخیر و زمانی که شرایط سخت‌تر شده و باید وزرا به صورت جهادی کار کنند این افراد یکی یکی استعفا می‌دهند و می‌روند. وزیر بهداشت، وزیر راه و وزیر امور خارجه استعفا می‌دهند.
حاجی بابایی افزود: اگر واقعا در داخل کشور اختلافاتی وجود دارد آقای رئیس‌جمهور باید مدیریت کند. نباید اختلافات درونی دولت منجر به استعفا شود.
وی در ادامه گفت: زمانی که ما در شرایط جنگ اقتصادی قرار داریم و وزیر امور خارجه که فرمانده جبهه دیپلماسی ماست و باید ارتباطات ایران را در سطح بین‌المللی افزایش دهد تا بتواند به اقتدار جمهوری اسلامی کمک کند، استعفا می‌دهد. استعفا تحت هر شرایط کاری پسندیده نیست و نشان از ضعف است.
محمدابراهیم رضایی عضو هیئت‌رئیسه کمیسیون امنیت ملی مجلس، استعفای ظریف را اقدامی‌اشتباه دانست و در عین حال گفت که وزیر خارجه با روحانی اختلاف دارد.
گفتنی است در تصاویر منتشر شده از دیدار رهبر معظم انقلاب با بشار اسد، تصویری از مقامات دولتی همانند رئیس‌جمهور و یا معاون اول رئیس‌جمهور دیده نمی‌شود. مسئله‌ای که نشان می‌دهد که دولتی‌ها بیشتر خود را برای دیداری رسمی و جداگانه روسای جمهور دو کشور آماده کرده بودند.
به گزارش جهان، آنچه بیشتر سؤال برانگیز است، عدم حضور ظریف در دیدار روحانی و بشار اسد است. مسئله‌ای که بیش از همه از عدم هماهنگی در درون دولت خبر می‌دهد. اینکه چگونه این غفلت صورت گرفته و یا دفتر رئیس‌جمهور دقت نکرده و یا عدم حضور ظریف را چندان غیرطبیعی ندیده است، مسایلی است که دولتی‌ها خودشان باید جواب بدهند. البته اگر حتی ادعا شود که ظریف از حضور بشار اسد در تهران خبری نداشته باز هم به کوتاهی مقامات دولت برمی‌گردد.
ظریف باید بماند
فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس در بیانیه‌ای به خبر استعفای ظریف واکنش نشان دادند.
در بخشی از این بیانیه آمده است: متأسفانه دولت آقای روحانی در اثر خوش بینی یا به هر دلیل دیگری شش سال وقت کشور را صرف مذاکرات بیهوده با آمریکا و اروپا کرد و در این مدت نه تنها دستاوردی از این مذاکرات برای ملت ایران حاصل نشد بلکه چون همه امور کشور را به مذاکرات و رابطه با اروپا و آمریکا موکول کرده بودند زمینه رکود بی‌سابقه تاریخی و اختلال در اقتصاد و معیشت کشور را فراهم ساخت.
در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: متأسفانه دستگاه دیپلماسی کشور نه تنها حداقل وقت و انرژی را صرف حفظ روابط راهبردی ایران با همسایگان و چین، هند و روسیه نکرد بلکه به صورت سؤال برانگیزی با بی‌محلی به آنها حتی مدت طولانی از اعزام سفیر به برخی این کشورها اجتناب می‌کرد؛ این دو‌اشتباه فاحش جناب آقای روحانی و ظریف موجب شد دولت آقای روحانی مشمول جمله مشهور «از اینجا مانده و از آنجا رانده» شود.
در این بیانیه تصریح شد: اکنون برای آقای روحانی و به ویژه ظریف دو راه وجود دارد؛ یک راه عزت و مردانگی و خدمت به مردم است و آن عبرت آموزی از گذشته و اصلاح‌اشتباهات و تغییر رویکرد و شهامت اعلام آن به مردم است و راه دیگر این است که برای فرار از پاسخگویی با بهانه‌گیری‌های سیاست بازانه فقط خود را از این وضعیتی که ساخته‌اند فراری دهند و مردم و کشور را در تنگناهایی که به وجود آورده‌اند رها کنند. فراکسیون ولایی با اطلاع از اختلافاتی که مدتی است بین آقای روحانی و آقای ظریف ایجاد شده است معتقد است در شرایطی که امروز به وجود آمده است، فرار کردن از میدان پاسخگویی چه به بهانه اختلاف با رئیس‌جمهور باشد و چه به بهانه فشار مخالفان باشد از منظر مردم عزت ایجاد نمی‌کند بلکه آن مسیری که موجب ماندگاری ظریف و عاقبت بخیری ایشان می‌شود عبرت گرفتن از گذشته و اصلاح‌اشتباهات و استفاده از تجربیات خود برای روزآمد کردن دستگاه دیپلماسی کشور است و در شرایط سختی فرار کردن از میدان پاسخگویی و تنها گذاشتن روحانی، مردانگی سیاسی تلقی نمی‌شود؛ ظریف باید بماند.
گفتنی است، ۱۳۵ نماینده مجلس در نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور، خواستار مخالفت جدی وی با استعفای وزیر امور خارجه شدند. لازم به ذکر است که تعدادی از مدعیان اصلاحات از استعفای ظریف استقبال کرده و آن را اقدامی «به موقع»! و «تحسین برانگیز»! نامیده و مدعی بودند که ظریف باید با این اقدام، امتیازگیری کند!
از شما بعید بود!
دوشنبه عصر، انتشار خبر سفر بشاراسد رئیس‌جمهور سوریه به ایران و دیدار با رهبر معظم انقلاب و رئیس‌جمهور، بازتاب بسیار وسیعی در رسانه‌های جهان و افکار عمومی داشت. به محض انتشار این خبر، رسانه‌های مطرح جهان و منطقه به آن پرداختند و تحلیل‌های مختلفی در این زمینه ارائه کردند. هنوز زمان انتشار این خبر به دو ساعت نرسیده بود که خبر استعفای ظریف، این اتفاق بسیار مهم را تحت‌الشعاع قرار داده و به حاشیه برد!این انتظار از آقای ظریف وجود داشت که در جایگاه وزیر امور خارجه و با سابقه سی و چند سال در حوزه دیپلماسی، زمان شناسی انجام تصمیم استعفا را مدنظر قرار می‌داد. وی باید به دلیل اهمیت ویژه این سفر و با هدف جلوگیری از حاشیه‌سازی برای این سفر بسیار مهم، حداقل می‌توانست در زمانی دیگر تصمیم خود را رسانه‌ای کند و یا بهتر آنکه با حوصله و دور از تصمیم‌های احساسی و دفعی، در مورد چنین موضوع مهمی دست به اقدام بزند، هر چند اخبار غیرسمی حکایت از آن داشت که ظریف معتقد است این تصمیم را در جهت حفظ جایگاه دستگاه دیپلماسی گرفته است که البته در جای خود قابل نقد و بررسی است. علاوه‌بر این، مسئولیت‌پذیری اقتضا می‌کند که در دورانی که خسارات زیادی به واسطه برجام و رویکرد دستگاه دیپلماسی به ریاست ظریف بر کشور و مردم تحمیل شده، ماند و پاسخگوی وضع موجود بود.دیروز سایت دانا با انتشار خبری نوشت به متن استعفای ظریف دست یافته که از این قرار است.
« با توجه به اقدام امروز در پخش عکس‌های ملاقات ریاست جمهوری سوریه با حضرتعالی و با توجه به درخواست‌های مکرر قبلی برای معاف شدن از این مسئولیت رسما از همین ساعت استعفای خود را تقدیم می‌دارم.
جناب آقای رئیس‌جمهور
اگر جنابعالی که در هر زمان که اراده می‌فرمائید بدون توجه به ملاقاتهای داخلی و خارجی و متن سخنرانی‌های عمومی بنده (حقیر فدوی) را احضار می‌کنید، ذره‌ای برای اعتبار وزیرامور خارجه جمهوری اسلامی ایران در صحنه بین‌المللی ارزش قائل بودید، می‌توانستید پس از ورود آقای بشار اسد (به فرض عدم اطلاع قبلی شما) به دفترتان دستور می‌دادید که بنده را بدون اعلام دلیل، احضار کنند و سپس از ملاقات عکس و فیلم تهیه می‌کردید.فاصله دفتر من تا کاخ ریاست جمهوری 5دقیقه است جناب رئیس‌جمهور.» البته مقامات دولت این متن را بصورت قطعی تایید نکرده‌اند و آن را متنی تقطیع شده دانسته‌اند. بهرحال مجموعه اخباری که منتشر شده نشان می‌دهد دلخوری و اختلافات گذشته ظریف و آقای روحانی مربوط به هفته‌ها و بلکه ماه‌ها پیش بوده و ماجرای روز دوشنبه تنها یکی از عواملی است که ظریف را به این تصمیم رسانده است. تصمیمی که از یک دیپلمات با سابقه مانند آقای ظریف بعید بود و انتظار می‌رفت و می‌رود اینگونه اختلافات که شاید درصد قابل توجهی از آن عادی نیز باشد، در فضای کابینه و محملی دور از فرصت‌طلبی دشمنان حل و فصل شود. دولت روحانی وعده‌های بسیاری به مردم داده است و وزارت خارجه را به عنوان کلید گشایش این وعده‌ها معرفی کرد. بسیاری از مسائل امروز کشور محصول عملکرد وزارت امور خارجه است و به‌طور منطقی انتظار می‌رود آقای ظریف به عنوان معمار روند فعلی سیاست خارجی و برجام، بر سر کار مانده و مسئولیت سیاست خود را پذیرا باشد و به مشکلات خودساخته، خود رسیدگی کند. نباید با مسئولیت‌گریزی، برای برخی شارلاتان‌ها فرصت ایجاد کرد که ناکارآمدی و خرابکاری‌های خود را لاپوشانی کرده و از تاثیر منفی استعفای وزیر خارجه بر بازار مرثیه‌سرایی کنند.
کیهان
