تاکنون بسیاری از پروژه‌های ملی فقط با عدم همدلی، همراهی و مشارکت‌نکردن نهادهای متخصص و مسئول زمین‌گیر شده است.
سیدجمال هادیان‌طبائی‌زواره
هرچند کرونا و عواقبش من و شما و بسیاری از ملت‌های جهان را محدود و مکدر کرد و از کار و زندگی عادی باز‌داشت؛ اما با این‌همه، تغییر شرایط زندگی و تلاش برای تطابق با شرایط جدید رهاوردهایی هم داشت. احساس نیاز به فضای مجازی و خدمات ارتباطی یکی از این رهاوردها بود که مطالبه آن هر روز بیشتر می‌شود. نمی‌دانم چرا؟ اما در مملکت ما امکان ندارد توسعه در حوزه‌ای متوازن اتفاق بیفتد! معمولا توسعه یک بخش و حتی یک زیربخش با بازماندگی بخش یا زیربخش دیگری همراه است که به آن توسعه شاخی یا دندانه‌ای می‌گویند. این اتفاق نامیمون تقریبا در همه حوزه‌ها حادث شده و ما را به توسعه نامتوازن شهره کرده است. حوزه ارتباطات نیز در طول چند دهه گذشته، حالا به هر دلیل، از توسعه ناهمگون مصون نبوده است. برای مثال در‌حالی‌که زیرساخت‌های ارتباطات ثابت در طول دو دهه گذشته توسعه چندانی نیافته، ارتباطات سیار در سراسر کشور توسعه یافته تا خلأ ارتباطات ثابت را جبران کند. امروز همه شهرها و بیشتر روستاهای ایران از نعمت ارتباطات سیار یا همان تلفن همراه برخوردارند و به اینترنت پرسرعت هم دسترسی دارند. هرچند کیفیت و سرعت اینترنت اپراتورهای تلفن همراه در همه‌جا مطلوب نیست؛ اما وابستگی عجیب مردم به ارتباطات سیار برعکس دیگر نقاط جهان است. ارتباطات ثابت همان‌گونه که از نامش پیداست برای زمانی است که ما در مکانی استقرار داریم؛ یعنی در خانه یا محل کار هستیم و قاعدتا نیازی به استفاده از خدمات اپراتور تلفن همراه نداریم، به عبارتی شبکه ارتباطی ثابت باید آن‌قدر پایدار و پرسرعت باشد که نیاز کاربران را در خانه و محل کار برآورده کند تا از خدمات اپراتورهای همراه بی‌نیاز شوند. از دلایل این توسعه ناهمگون بگذریم که خودش قصه پرغصه‌ای است و از شنیدنش سر آدم سوت می‌کشد و در مجال دیگری به آن خواهم پرداخت؛ اما مهم آن است که راه جبران این عقب‌افتادگی در ارتباطات ثابت را پیدا کنیم و از میان‌بر به سوی آن برویم. به عقیده کارشناسان حوزه ارتباطات راه مطمئن جبران این عقب‌افتادگی استفاده از فناوری «فیبر نوری» است، به عبارتی باید شبکه سراسری فیبر نوری به همه شهرها و به‌تدریج روستاهای ما برسد و زیرساخت مطمئن ارتباطات ثابت فراهم شود. هرچند تکمیل چنین شبکه‌ای در سراسر ایران پهناور کاری سترگ و بزرگ است؛ اما بهترین و کوتاه‌ترین مسیر برای توسعه زیرساخت ارتباطات ثابت به شمار می‌آید. این فناوری اصطلاحا Fttx یا فناوری ارتباطی مبتنی بر فیبر نوری نامیده می‌شود. Fttx نوعی اتصال اینترنت مستقیم با استفاده از شبکه فیبر نوری از خدمات‌دهنده اینترنت (ISP) تا نزدیک‌ترین فاصله به خانه یا محل کار مشترک است. کابل فیبر نوری که به مقصد می‌رسد، شامل چند رشته فیبر نوری است؛ رشته‌هایی که اطلاعات را از طریق نور منتقل می‌کنند و به‌همین‌دلیل سرعت انتقال اطلاعات بسیار بالاتر از کابل‌های مسی رایج است.
این روش هم به لحاظ فناوری و هم از لحاظ اقتصادی روشی تکامل‌یافته است و باعث کاهش هزینه فناوری پایه و کاهش هزینه‌های نصب و استقرار آن می‌شود. اتصالات این فناوری به خاطر استفاده کامل از فیبر نوری سرعت بالایی دارد و سرعت آن از ADSL و VDSL رایج بالاتر است. سرعت اتصال fttx می‌تواند تا مرز ۳۳۰ مگابیت بر ثانیه برسد و در حالت معمول قادر به تأمین سرعت تا صد مگابیت بر ثانیه است. این سرعت چند ده برابر سریع‌تر از یک مودم کابلی معمولی با اتصالات (XDSL (ADSL, VDSL است که این روزها مورد استفاده من و شماست. بر‌اساس خبرهای خوشی که از وزارت ارتباطات به گوش می‌رسد، این وزارتخانه عزم خود را برای اجرای این کلان‌پروژه ملی، یعنی رساندن فیبر نوری به نزدیک‌ترین فاصله از منازل شهروندان و محل استقرار کسب‌وکارها جزم کرده و همه توان و تجربه این وزارتخانه در حال برنامه‌ریزی برای شروع این کلان‌پروژه ملی تا پایان سال جاری است. فناوری فیبر نوری علاوه بر افزایش چندبرابری سرعت و پهنای باند شبکه، به خاطر ویژگی‌هایش فناوری آینده ارتباطی است و تا سال‌ها بهترین و به‌صرفه‌ترین فناوری ارتباطی و پاسخ‌گوی نیاز کاربران خواهد بود. از ویژگی‌های دیگر چنین فناوری‌ای نسبت به فناوری XDSL سرعت متقارن (سرعت آپلود و دانلود یکسان)، تأخیر کمتر و افت سرعت بسیار کم در مسافت‌های طولانی است. همچنین کابل‌های فیبر نوری برخلاف کابل‌های فلزی معمول که از نویز تأثیر می‌پذیرند، از هر‌گونه نویز و تداخل در امان هستند و طول عمر زیاد و استهلاک کمی دارند. با اجرای این فناوری و همه مزیت‌هایش فرصت‌های شغلی جدیدی در همه زمینه‌ها، به‌ویژه در صنعت مخابرات و کامپیوتر، به وجود خواهد آمد. همچنین ارائه‌دهندگان این فناوری آزادی بیشتری برای مدیریت کسبوکار و ارائه خدمات متنوع به کاربران پیدا خواهند کرد. علاوه‌بر‌این، سادگی و انعطاف‌پذیری فناوری فیبر نوری و مهم‌تر از همه، بازگشت سریع هزینه‌های ایجاد آن موجب شتاب‌بخشیدن به افزایش ضریب نفوذ در بخش پایین‌دستی شکاف دیجیتال خواهد شد، همان بخشی که کاربران با توانمندی مالی پایین‌تر قرار دارند. همه این برتری‌ها، فناوری ارتباطات و اینترنت مبتنی بر فیبر را به‌عنوان فناوری نسل آینده و مطمئن مطرح و اجرای آن را الزامی می‌کند. انواع خدمات اینترنت مبتنی بر فیبر نوری در چهار شکل ftth (اتصال کابل فیبر نوری به منازل مسکونی)، fttb (اتصال کابل فیبر نوری به ساختمان‌ها)، fttc (اتصال کابل فیبر نوری به کابین‌های دسترسی) و fttn (اتصال کابل فیبر نوری به توزیع‌کننده‌ها) ارائه می‌شود که بسته به نیاز کاربر، امکانات موجود در محل و شیوه قرارداد با ارائه‌دهنده خدمات اجرا می‌شوند. پیاده‌سازی fttx در مقیاس بزرگ پرهزینه خواهد بود؛ زیرا نیازمند نصب شبکه‌ای از تجهیزات و کابل‌های فیبر نوری است. به‌همین‌دلیل اجرای آن به‌تنهایی از عهده هیچ نهادی و حتی از دولت هم برنخواهد آمد و بسیج مجموعه‌ای از نهادهای متخصص در دل دولت و بخش خصوصی را می‌طلبد. در‌این‌میان، همراهی، هم‌گرایی و مشارکت‌جویی دستگاه‌ها و نهادهای متخصص یا صاحبان امکانات فنی برای اجرای این پروژه ملی واجب و ضروری است تا ضمن افزایش سرعت اجرا، هزینه‌های اجرا نیز تقلیل پیدا کند. وزارت نیرو یکی از این دستگاه‌هاست که می‌تواند با اشتراک‌گذاشتن خطوط انتقال نیرو و پست‌های محلی توزیع برق در این پروژه مشارکت اساسی داشته باشد، همان‌گونه که شهردارهای کلان‌شهرها باید با اشتراک‌گذاشتن خطوط اختصاصی کابل فیبر نوری و داکت‌ها و کانال‌های شهری از این پروژه بزرگ پشتیبانی کنند. اپراتورهای بخش حاکمیتی مثل مخابرات ایران با داشتن امکانات بالقوه در سراسر شهرها و اپراتورهای تلفن همراه که علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در این پروژه باشند، باید امکانات خویش را برای اجرای این پروژه بسیج کنند. همچنین شرکت‌های خصوصی ارائه‌دهنده خدمات اینترنت (fcp) فرصت ورود به این پروژه، سرمایه‌گذاری و در مقابل بهره‌برداری از خدمات آن را خواهند داشت. اگر به این اصل مهم اعتقاد داشته باشیم که توسعه ایران اسلامی در گرو توسعه زیرساخت‌های ارتباطی است، این پروژه را باید مهم‌ترین زیرساخت ارتباطی حال حاضر کشور بدانیم که با واگذاری ۲۰ میلیون پورت از فناوری فیبر نوری شریان پایدار و پرسرعت اطلاعات را تا سه‌و‌نیم سال آینده، دست‌کم در اختیار ۲۰ میلیون خانواده و کسبوکار با جمعیتی بیش از ۶۰ میلیون قرار خواهد داد تا یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین اجزای شبکه ملی اطلاعات تکمیل و بهره‌برداری شود و مصوبه شورای‌عالی فضای مجازی مبنی بر دسترسی ۸۰ درصد خانوارها و صد درصد کسب‌وکارها به اینترنت با سرعت قابل قبول تحقق یابد. در‌حال‌حاضر سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با همراهی کارشناسان و صاحب‌نظرانی از اپراتورهای ثابت و همراه و ارائه‌دهندگان خدمات ارتباطی بخش خصوصی در حال تدوین سیاست‌ها، برنامه‌ها و شیوه‌نامه‌های اجرائی این کلان‌پروژه ملی هستند تا از بهمن‌ماه کار اجرائی آغاز شود. ابعاد و گستره این پروژه آن‌چنان بزرگ است که می‌توان برای تغییر در وضعیت اشتغال نیز به آن امید داشت. تاکنون بسیاری از پروژه‌های ملی فقط با عدم همدلی، همراهی و مشارکت‌نکردن نهادهای متخصص و مسئول زمین‌گیر شده است؛ اما نقش این پروژه در زندگی مردم چنان مشهود و مؤثر است که به‌هیچ‌عنوان و به هیچ بهانه‌ای نمی‌توان از همراهی و همکاری با آن سر باز زد. بی‌تردید اجرای این پروژه نقطه عطفی در کارنامه دولت سیزدهم و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در تاریخ ارتباطات کشور خواهد بود.
