شب گذشته و همزمان با خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از برجام، رییس جمهور آمریکا دستور داد تا اجرای برخی از تحریم‌های ثانویه این کشور علیه ایران در بازه‌های ۳ و ۶ ماهه از سر گرفته شود.
۱۸ اردیبهشت ماه دونالد ترامپ مانند سایر رفتارهای نامتعارف و غیرقابل پیش بینی اش، از توافق جامع هسته ای بین ایران و گروه ۱+۵ خارج شد. خروج ترامپ از برجام کاملا مغایر با تعهدات دولت آمریکا در توافق هسته ای و همچنین قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل بود. در حالی که هیچ یک از سران کشورهای دیگر عضو ۱+۵ از این اقدام حمایت نکرده و بر پایبندی و حفظ برجام تاکید داشتند اما ترامپ قوانینی را امضا کرد که بار دیگر تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران در فواصل زمانی ۳ تا ۶ ماه برقرار می شود.
آمریکا دو نوع تحریم اولیه و ثانویه علیه ایران اعمال می کند. تحریم های اولیه آن دسته از محدودیت هایی هستند که به طور مستقیم از سوی این کشور علیه ایران وضع شده اند. تحریم های ثانویه، تحریم افراد، موسسات و دولت هایی است که با ایران همکاری می کنند و می توان آنها را تحریم های غیر مستقیم عنوان کرد. توافق هسته ای یا برجام که حدود ۳ سال پیش به امضای وزرای خارجه هفت کشور ایران، آمریکا، روسیه، انگلیس، فرانسه، چین و آلمان رسید، در حقیقت نوع دوم تحریم ها علیه ایران را رفع کرده بود.
تحریم های ثانویه شامل قوانین تحریم فدرال می شود که توسط کنگره آمریکا تصویب شده و بخشی از قوانین ملی آمریکا است. همچنین بخشنامه ها یا دستورات اجرایی که توسط رییس جمهوری آمریکا صادر شده است نیز از دیگر موارد تحریم های ثانویه است.
با این حال دونالد ترامپ در اولین اقدام بعد از خروج از برجام، دو قانون تحریمی را که اجرای آنها را «متوقف» کرده بود، از سر گرفت. اولین قانونی که ترامپ اجرای آن را از سر گرفت، قانون کاهش مشتریان نفت خام ایران و تحریم بانک و موسسات مالی پرداخت کننده پول نفت صادراتی ایران بود که از کاهش مرحله به مرحله خرید نفت ایران خودداری می‌کنند. همچنین دستورات اجرای رئیس جمهور آمریکا که تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته ای را علیه ایران اعمال می‌کرد، لغو شد.
تحریم کاهش مشتریان نفت ایران بخشی از قانون دفاع ملی آمریکاست. این قانون مشتریان نفت ایران را مجبور می کند تا هر شش ماه یکبار خرید نفت ایران را کاهش دهند و هر بانکی که پول نفت خریداری شده را به حساب ایران واریز کند، تحریم می شود.
این در حالی است که براساس برجام آمریکا متعهد شده بود که اعمال این تحریم ها را متوقف کند. اصطلاح «توقف» در این زمینه یکی از چالش های امضای برجام بود اما استدلال آمریکایی ها در مذاکرات این بود که برخی از تحریم ها مصوبه کنگره است و رییس جمهور نمی تواند آنها را لغو کند ولی اختیار توقف آنها را دارد.
رییس جمهور آمریکا تا قبل از این با صدور فرمانی، گروهی از تحریم ها را هر چهار ماه یک بار و گروهی دیگر را هر شش ماه متوقف می کرد که شب گذشته ترامپ دستور داد اجرای این تحریم ها از سر گرفته شود. این در حالی است که آژانش بین المللی انرژی اتمی به عنوان مرجع داوری درباره فعالیت های هسته ای ایران در ۱۱ گزارش خود پایبندی کامل تهران را به برجام تایید کرده است.
با این حال دولت آمریکا از ابتدای اجرای برجام موانعی را بر سر راه بهره برداری کامل ایران از منافع این توافق به ویژه در زمینه نقل و انتقال پول و همکاری بانک ها، موسسات مالی و شرکت های بزرگ با تهران ایجاد کرده است.
حسن روحانی؛ رییس جمهوری اسلامی ایران بلافاصله پس از اعلام دونالد ترامپ مبنی بر خروج از برجام اعلام کرد که به وزارت خارجه دستور داده است ظرف چند هفته آینده با کشورهای اروپایی و روسیه و چین، رایزنی و مذاکره شود. وی تصریح کرد که اگر منافع ملت ایران تامین شود، ایران در برجام خواهد ماند.
سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان و اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده در اجرای برجام، نیز خواهان حفظ برجام هستند و چین و روسیه نیز موضع مشابهی دارند. به نظر می رسد دولت های اروپایی و همچنین کشورهای موثر در نظام بین المللی مانند ژاپن، کره جنوبی، هند، برزیل، ترکیه، سوئیس، استرالیا و … برای حفظ برجام نیاز دارند تا قوانینی را برای مستثنی کردن تعدادی از شرکت ها و بانک های خود با ایران وضع کنند.
