اسکناس‌ها و ایران‌چک‌های ناقص و پاره یکی از معضلاتی است که گاهی با آن مواجه می شویم اما برای تعویض آن چقدر باید هزینه بپردازیم؟
ارزش‌گذاری و پرداخت بهای اسکناس‌ها و ایران‌چک‌های آسیب‌دیده در شعب منتخب بانک ملی ایران در سراسر کشور و همچنین در باجه‌ای که به این منظور در ساختمان فردوسی بانک مرکزی در نظر گرفته شده است، انجام می‌شود.
تعویض اسکناس‌ها و ایران‌چک‌های کهنه و فرسوده در کلیه شعب بانک‌های کشور انجام می‌شود. پرداخت بهای اسکناس‌ها و ایران‌چک‌های کهنه و فرسوده منوط به موجود بودن تمام سطح اسکناس یا ایران‌چک است؛ در غیر این صورت، اسکناس یا ایران‌چک ارائه‌شده، ناقص در نظر گرفته می‌شود و مشمول ارزش‌گذاری طبق ضوابط مربوطه می‌گردد.
برای ارزش‌گذاری هر یک از انواع اسکناس‌ها و ایران‌چک‌های آسیب‌دیده، جدولی منطبق با ابعاد آن طراحی شده است که با قرار گرفتن بر روی آن، سطح اسکناس یا ایران‌چک به ۱۰ قسمت مساوی تقسیم می‌شود. ارزش هر خانه از این جدول برابر با یک‌دهم بهای اسمی اسکناس یا ایران‌چک است. هنگام تطبیق سطح اسکناس یا ایران‌چک ناقص با جدول مربوطه، فقط خانه‌هایی که کامل باشند، در نظر گرفته می‌شوند و ارزش‌گذاری بر اساس آن انجام می‌گردد.
- در شکل زیر، اسکناس ۱۰،۰۰۰ ریالی به ۱۰ خانه مساوی تقسیم شده است که ۲ خانه از آن در قسمت پایین در سمت راست کامل نیستند. بنابراین، تنها ۸ خانه از مجموع ۱۰ خانه آن در ارزیابی، کامل محسوب می‌شوند. طبق جدول بالا، ارزش هر خانه برای اسکناس ۱۰،۰۰۰ریالی برابر ۱،۰۰۰ریال است. به این ترتیب، ارزش قسمت باقی‌مانده از اسکناس آسیب‌دیده، مشروط به دارا بودن سایر شرایطی که در ادامه ذکر می‌شود، ۸،۰۰۰ ریال خواهد بود.
تبصره ۱ ـ اسکناس‌های آسیب‌دیده موردارزیابی که حداقل یک‌دهم (۱/۱۰) سطح آن (یعنی به اندازه یک خانه کامل از جدول مربوط) موجود باشد، به شرط داشتن یک شماره سریال کامل یا دو امضا مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت.
تبصره ۲ ـ ارزیابی ایران‌چک‌های ناقص صرفاً از طریق تطبیق سطح ایران‌چک با جدول مربوط انجام می‌شود و دارا بودن شماره سریال کامل و امضا ملاک ارزیابی محسوب نمی‌شود، مشروط بر آن که حداقل یک‌دهم (۱/۱۰) سطح آن (یعنی به اندازه یک خانه کامل از جدول مربوط) موجود باشد.
تبصره ۳ ـ در مورد قطعات اسکناس و ایران‌چک به هم چسبانده‌شده، اگر برای بانک محقق نشود که قطعات مربوط به یک اسکناس یا ایران‌چک واحد هستند، هر یک از قطعات جداگانه ارزیابی می‌شوند، مشروط بر آن که هر یک از قطعات از ۱۰ درصد سطح اسکناس یا ایران‌چک بیشتر باشد و قطعات اسکناس‌ها دارای یک شماره سریال کامل یا دو امضا باشد.
تبصره ۴ ـ اسکناس و ایران‌چک سوخته، پوسیده و یا آغشته به جوهر یا مواد دیگر در صورتی که سطح آن‌ها کامل باشد، با کسر ۱۰ تا ۳۰ درصد بهای اسمی پرداخت می‌شوند.
