«ما ایرانی‌ها وقتی می‌خواهیم سفر برویم، باجناق را صدا می‌زنیم، بار و بندیل را می‌بندیم و می‌زنیم به جاده، آن هم جاده شمال!» این تعریفی بود که «محمدعلی اینانلو»، از بی‌برنامگی سفر ایرانی‌ها داشت، مدلی که هنوز هم پابرجاست و اتفاقاً افزایش هزینه‌ها به آن بیشتر دامن زده است.
سرویس اجتماعی اقتصاد شمال ،سال‌ها است که می‌خواهند رسم سفرهای گروهی یا همراه با تور را در کشور جا بیاندازند، اما تا کنون برنامه‌ریزی‌ها منسجم، استراتژیک، روش‌مند، کاربردی، انگیزه‌شی و به لحاظ هزینه‌ای مقرون‌به صرفه نبوده که به این نیت کمکی کرده باشد و کماکان تا تعطیلی کوتاه‌مدت و میان هفته‌ای پیش می‌آید، جاده‌های منتهی به شمال کشور از انبوه اتومبیل‌های شخصی قفل می‌شود و در پایان تعطیلات هم گزارش‌های پلیس راهنمایی و رانندگی از میزان تصادف‌های جاده‌ای است که منتشر می‌شود.
در تعطیلات طولانی‌تری مثل ۲۲ بهمن‌ماه که تقریباً وسط هفته بود و زمان بیشتری را برای سفر در اختیار می‌گذاشت، علاوه‌بر جاده‌های شمال، شهرهای جنوبی هم مملو از جمعیت شده بود که در برخی از آن‌ها، مواد غذایی، آرد و نان کم آمد و درحالی‌که سامانه هوای سرد و بارشی به کشور وارد می‌شد، جمعیت زیادی به خاطر پر بودن اقامتگاه‌ها کنار ساحل در چادرهای مسافرتی اسکان کرده بودند.
در شهرهای مرکزی هم اوضاع تفاوت چندانی نداشت، وسط تعطیلات، شهرداری‌ها وارد عمل شدند تا جمعیتی که اقامتگاه البته از نوع ارزان‌قیمت پیدا نکرده بود را به مدارس و کمپ‌های شهرداری‌ها هدایت کنند.
وضعیت نابه‌سامان در برخی از استان‌ها بویژه در شمال و جنوب که تحت تأثیر ازدحام جمعیت بود، این تصور را ایجاد می‌کند که انگار تعطیلات بهمن‌ماه در برنامه‌ریزی‌ها از قلم افتاده بود.
فریدون محمدی، دبیر ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر که به نوعی متولی سامان‌دهی و برنامه‌ریزی سفر در کشور است، برگزاری نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و تمرکز این ستاد بر سفرهای نوروزی را بهانه‌ای برای کم‌توجهی به تعطیلات بهمن‌ماه ذکر می‌کند و به ایسنا می‌گوید: برای تعطیلات بهمن‌ماه از طریق مدیران کل استانی به استانداران و دبیران اجرایی ستاد، ابلاغ‌های لازم شده بود تا جلساتی در سطح دستگاه‌ها داشته باشند و برای تعطیلات بهمن آماده شوند.
به هر حال احکام تازه ابلاغ شده است و این ستاد هنوز شکل و شمایل خود را پیدا نکرده، برای همین بیشتر اقدامات آن در قالب ابلاغیه با تمرکز بر تعطیلات نوروز بوده است.
وی که تاکید می‌کند ستاد هماهنگی خدمات سفر تعطیل نشده است، اضافه می‌کند: در یک ماه گذشته (یعنی از زمانی که حکم دبیری آن را گرفته است) این ستاد پنج جلسه داشته که دو جلسه آن به ابلاغ دستور سیاست‌های جدید و ارائه برنامه‌های اعضا، اختصاص داشت و باقی جلسه‌ها نیز بر برنامه‌های سفرهای نوروزی متمرکز بود.
او بی‌اطلاعی از برنامه‌های ستاد هماهنگی خدمات سفر و رسانه‌ای نشدن آن‌ها را در رفتار انفعالی روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، می‌بیند و بیان می‌کند: امیدواریم با تغییرات اخیر در روابط عمومی، اوضاع عوض شود.
محمدی توضیح می‌دهد که قالب کار ستاد، دبیرخانه‌ای با محوریت ابلاغ بخشنامه‌ها و اطلاعیه‌های مرتبط با تعطیلات به استانداران و فرمانداران و دیگر اعضای ستاد است تا تمهیدات اجرایی را برای سفر فراهم کنند.
برای همین به شکل روتین، هر تعطیلات و فرصت سفری که پیش می‌آید، بخشنامه مرتبط با آن را برای آماده‌سازی استان‌ها ابلاغ می‌کنیم. پس ما کار خودمان را در ستاد انجام می‌دهیم، این روابط عمومی سازمان است که باید اطلاع‌رسانی کند.
وی اضافه می‌کند: در حال حاضر بیشتر کارهای ستاد بر سفرهای نوروزی متمرکز است تا پیش از این هم که سرپرست ستاد بودم اتفاقات زیادی رخ داد، نمونه آن تشکیل کمیته‌ای با حضور سازمان هواپیمایی و تعزیرات حکومتی در ارتباط با گران شدن بلیت هواپیما بود که کمتر رسانه‌ای شد.
محمدی در پاسخ به این پرسش که آیا ستاد برای تعطیلات بهمن‌ماه برنامه‌ریزی کرده بود و یا ستادهای استانی طرح و یا بخشنامه‌ای برای سامان‌دهی داشتند، می‌گوید: در آخرین جلسه ستاد، دستورالعمل برنامه‌های نوروزی تصویب و به همه دستگاه‌ها ابلاغ شد که آن‌ها به دستگاه‌های مرتبط ابلاغ کردند و جلسه‌های مرتبط با نوروز هم درحال برگزاری است.
برای تعطیلات بهمن‌ماه هم از طریق مدیران کل استانی به استانداران و دبیران اجرایی ستاد ابلاغ‌های لازم شده بود تا جلساتی در سطح دستگاه‌ها داشته باشند و برای تعطیلات بهمن آماده شوند. برخی از استان‌ها به خاطر موقعیت جغرافیایی درگیر مشکلات جوی بودند که جلسات آن‌ها در چارچوب دبیران اجرایی استان‌ها برگزار شد.
ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر که خود را از کم‌کاری در تعطیلات گذشته مبرا کرده است، حالا اعلام کرده قصد دارد در فرصت باقی‌مانده به گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که نوروز خاطره‌انگیزی برای گردشگران بسازد.
ولی تیموری، معاون گردشگری و رئیس این ستاد در سی و هفتمین نشست آنکه دیروز برگزار شد، برای برگزاری تعطیلاتی با نشاط، توصیه‌ها و سفارش‌هایی کرد و با اشاره به اعیاد مذهبی متقارن با ماه پایانی سال و نوروز، بیشتر حول محور تزریق نشاط به جامعه، توزیع سفر و خدمات‌رسانی بهتر سخن گفت.
او به موضع بحث‌برانگیز اقامت مسافران نوروزی در مدارس نیز وارد شده و گفته بود: «شکل اسکان مسافران در مدارس محل اقامت فرهنگیان شایسته گردشگران اعم از فرهنگیان و غیر فرهنگیان نیست.
در برخی از مدارس محل اسکان شاهد این هستیم که کلاس‌های درس تبدیل به محل اسکان برای مسافران شده است که شکل خوبی ندارد، چرا که بحرانی مانند سیل و زلزله اتفاق نیفتاده است که افراد را به این شکل اسکان دهیم، ضمن اینکه بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری نسبت به احداث مراکز اقامتی اقدام کرده است و چشم امید آن‌ها به تعطیلات نوروز و فصل تابستان برای جذب و اسکان مسافران و گردشگران است.»
تیموری اضافه کرده که «برخی از دستگاه‌های دولتی با احداث مهمانسرا و اماکن اقامتی به نوعی فعالیت موازی با بخش خصوصی و هتلداران دارند، ضمن اینکه در بررسی‌هایی که انجام دادیم، هزینه اقامت در مهمانسراهای دولتی و مراکز اسکان فرهنگیان با هزینه اسکان در برخی از مراکز اقامتی مانند مسافرخانه‌ها و مهمانپذیر ها برابر است.»
با این حال رئیس ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر در جریان این نشست که بنا به گفته‌اش کمتر از ۲۰ روز فرصت دارند تا کارها را به سرانجام برسانند، دقیقاً به برنامه متفاوتی برای تغییر شیوه مرسوم مسافرت مردم در نوروز یا همان «سفر باجناقی»، اصطلاح شادروان اینانلو (کارشناس و مستندساز طبیعت) اشاره نمی‌کند.
درحالی‌که این انظار می‌رود سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که پرونده‌ای برای آسان‌سازی سفر با تاکید بر سفرهای گروهی و توزیع در همه نقاط باز کرده است، دست‌کم در همین راستا ایده‌ی جدیدی را با استان‌ها مطرح کند و یا اهداف را مشخص‌تر تعیین کند تا از ازدحام بی‌برنامه و نابه‌سامان مردم در نقاطی خاص مانع شود و سرگردانی‌ها و کمبودهای خدماتی که در سال‌های گذشته در برخی شهرها پیش آمد را با آسیب‌شناسی قبلی، مدیریت کند.
