با گذشت سه روز از انتشار بوی نامطبوع یا آنطور که فعالان مجازی هشتگ زدند «بوی مرموز» مسئولان به سرمنشأ بو نرسیدند. همین موضوع و سؤالات بی‌جواب افکارعمومی بهانه‌ای شد تا با «محمد رستگاری» معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران درباره نتیجه‌های بررسی انجام گرفته به گفت‌و‌گو بنشینیم.
سرویس سردبیری اقتصاد شمال ،بررسی‌هایی که به گفته رستگاری هیچ پاسخ قاطعی تا این لحظه برای محیط زیست و دستگاه‌های متولی نداشته است.
نمونه برداری‌ها از کدام منطقه بود؟
چهارراه استانبول(پلاسکو) که مطرح شده بود و آنجا هم چیز خاصی را نشان نداد. آن روزی که اتفاق افتاد، همکاران ما امکان آزمایشگاهی نداشتند و در سطح شهر پراکنده شدند. در آن لحظه هم از طریق همکاران به کانون خاصی نرسیدیم. به نظر می‌رسد این موضوع نیازمند این است که ما از تمام دستگاه‌ها مجدداً بخواهیم احتمالاتی را که ممکن است اعلام کنند تا ما بتوانیم برای آنها پاسخ پیدا کنیم. کانون‌هایی که احتمال می‌دادیم آب و فاضلاب، گاز، پسماندها و پالایشگاه بود. همه اینها را بررسی کردیم و هنوز به جایی نرسیدیم که نشان دهد منشأ بو است!
برخی از کارشناسان احتمال می‌دهند که منشأ بو خارج از تهران مثلاً از سمت غرب(کرج) باشد. نظر شما چیست؟
بعید به نظر می‌رسد. چون در مناطق غربی تهران این بو خیلی کمتر حس شد. بیشتر گزارش‌هایی که ما داریم از مناطق شرقی و مرکزی بود. اگر منشأ بو از سمت کرج بود. باید در منطقه 22 بیشتر احساس می‌شد. البته تا حدودی در منطقه 5 احساس شده بود ولی در خیلی از محله‌های منطقه 5 هم احساس نشد، مثلاً منطقه ستاری. جهت باد هم جنوب غربی به شمال شرقی بود، بنابراین بعید است.
پس با این شرایط گزینه کرج را رد می‌کنید؟
بله. به نظر من امکانش خیلی بعید است! ما می‌دانیم که چه چیز عامل ایجاد بو نیست. البته این نتیجه‌گیری براساس اعلام دستگاه‌های متولی است وگرنه ما که مثلاً نمونه‌برداری نکردیم که عامل بو مرکاپتان شرکت گاز بوده یا نبوده. شرکت گاز می‌گوید ما هیچ گونه نشتی نداشتیم.
مسأله همین جاست آقای رستگاری. همه آنچه امروز در رسانه‌ها گفته می‌شود براساس تکذیب دستگاه‌های متولی است. به نظر می‌رسد که مسئولان این دستگاه براثر فشار شبکه‌های اجتماعی اولین استراتژی‌ای را که انتخاب کردند، تکذیب بود. این رویه به‌طور طبیعی نمی‌تواند اطمینان بخش باشد!
خب موضوع باید اول شناسایی بشود. یعنی بفهمیم صورت مسأله چیست. بعد از آن، می‌توانیم برای حل مسأله و اینکه چه دستگاهی متولی است فکر کنیم.به هرحال هنوز صورت مسأله شناسایی نشده، همه هم می‌توانند بگویند در حوزه من نیست! مشی ما این است تا موقعی که نفهمیم زیاد صحبت نکنیم تا ببینیم واقعیت چیست. تا یک زمانی حرف اشتباهی زده نشود. البته به عنوان یک مسئول مجبوریم پاسخگو باشیم ولی ترجیح خود من این است که اول بفهمیم مسأله چیست. واقعیت این است که هنوز هیچ چیزی مشخص نیست.
الان سه روز از ماجرا می‌گذرد و افکارعمومی حق دارند، بدانند چه اتفاقی افتاده است! وسؤال مهمتر اینکه آیا آن عامل در حال آلوده کردن نقطه دیگری هست یا نه؟
نه به نظر نمی‌رسد. چون اگر عامل دائمی بود ما تا الآن شناسایی‌اش کرده بودیم. مشکل ما این است که خیلی موقت و زود گذر بود و تمام شده است. اگر آن کانون وجود داشت، قطعاً ما تا الآن شناسایی کرده بودیم. تمام حادثه در یک ساعت اتفاق افتاد که امکان تجهیزات وجود نداشت. ما تا بخواهیم تجهیزات را بیاوریم و نمونه‌برداری کنیم مسأله تمام شده بود.
شما گزینه‌های مختلفی مثل زباله، تأسیسات گازی، فاضلاب و… را عامل احتمالی انتشار بو می‌دانید. براساس آمار، شاخص آلودگی هوا در آن ساعت به 144 می‌رسد و گوگرد و نیتروژن افزایش می‌یابد. آیا همه این عوامل می‌تواند در این افزایش دخیل باشد؟
ببینید بیشترین چیزی که آن روز بالا رفته بود، میزان گرد و غبار است و گرد و غبار هیچ ارتباطی با بو ندارد. بقیه پارامترها یک مقداری بالا رفته بودند ولی می‌تواند ناشی از مباحث آلودگی هوا باشد. البته می‌تواند هم نباشد.
یعنی ممکن است که آن افزایش آلودگی‌ها هیچ ربطی به این بو نداشته باشد؟
این احتمال دارد. نمی‌شود با اطمینان درباره آن صحبت کنید. چون مهمترین عنصری که بالا رفته بود ذرات معلق با قطر کمتر از ده میکرون بود. ذرات بو دار نمی‌تواند به چنین قطرهایی برسد. آنها نهایتاً زیر یک میکرون هستند. البته اگر باشند. بنابراین، این که ما از آن آلودگی استنتاج کنیم که مثلاً آلودگی هوا بالا رفته خیلی قابل اطمینان نیست. ببینید نمی‌شود درباره یک موضوعی که هنوز ناشناخته است با قاطعیت حرف زد. عدم قطعیت در این مسأله خیلی زیاد است.
این کمیته‌ای که تشکیل شد به جایی هم رسید؟
در این کمیته بررسی شد که آیا مثلاً فاضلاب یا گاز منشاً بو بوده یا نه. اینکه الآن ما می‌گوییم فاضلاب یا گاز نبوده براساس این جلسات است. در این جلسات بررسی می‌شود که مثلاً گاز کجا نشت داشته است و یا آیا آن زمان مرکاپتان در جایی تزریق می‌شده است یا خیر؟ وقتی می‌گویند:«نه» ما هم به این نتیجه می‌رسیم که این عامل منشأ نبوده!به همین خاطر ما این عامل را در بررسی‌ها حذف می‌کنیم.
استاندار تهران روی تزریق مرکاپتان و احتمال خرابکاری تأکید کرده بود. بسیاری نمی‌دانند که این ماده چیست و چرا باید تزریق شود؟
مرکاپتان یک ماده‌ای است که به شدت بو ایجاد می‌کند. گاز شهری تقریباً بویی ندارد. بنابراین، این ماده را در گازشهری تزریق می‌کنند تا اگر یک موقع گاز نشت کرد، مردم متوجه شوند و دچار خفگی نشوند. مثلاً در یک حجم خیلی گسترده‌ای، مقدار کمی مرکاپتان تزریق می‌کنند. یک بشکه 220 لیتری می‌تواند چنین بویی ایجاد کند. البته مسمومیت زا نیست.
چقدر احتمال می‌دهید که ماده مرکاپتان عامل بوی نامطبوع پایتخت بوده باشد؟
خب الآن شرکت گاز می‌گوید ما هیچ نشتی‌ای در این زمینه نداشتیم اما از نظر شخص من(نه از نظر سازمان حفاظت محیط زیست) محتمل‌ترین گزینه همین مرکاپتان است. چون دقت کنید مراجعه کننده‌ای هم به اوژانس نداشتیم. یعنی معلوم است که ماده خطرناکی نبود، فقط بوی شدیدی ایجاد کرده. یک حجم کمی از این مرکاپتان می‌تواند بوی شدیدی ایجاد کند. مثلاً عامل ایجاد سیار بوده باشد یا نشتی از یک کامیون بوده باشد که می‌تواند این بو را ایجاد کند.
مثلاً یک کامیون حامل مرکاپتان از بزرگراه رد شده و این بو را ایجاد کرده است؟
البته اینها همه فرضیات است، واقعاً با قطعیت نمی‌شود اظهار نظر کرد.
نشست نمایندگان مجلس با استاندار برای بررسی علل بوی نامطبوع پایتخت
اعضای مجمع نمایندگان استان تهران نیز دیروز با انوشیروان محسنی بندپی استاندار تهران برای بررسی بودجه استان تهران در لایحه ۹۸ و علت انتشار بوی نامطبوع در پایتخت دیدار کردند. به گزارش خانه ملت، فاطمه سعیدی، نماینده مجلس شورای اسلامی هم از برگزاری نشست مشترک نمایندگان تهران با استاندار تهران خبر داد وگفت: در این نشست پیگیر آخرین اطلاعات در رابطه با علت انتشار بوی نامطبوع از محسنی بندپی خواهیم بود. او با انتقاد از اینکه هنوز هیچ مسئولی به صورت رسمی در مورد علت واقعی انتشار بوی نامطبوع اظهار نظر نکرده است، افزود: نیاز است علت انتشار این بوی نامطبوع سریع‌تر شناسایی و به مردم اطلاع‌رسانی شود.
مدیر پیمان اجرای پلاسکو:
بویی که در شهر پیچید از فاضلاب پلاسکو بود
در پی انتشار بوی نامطبوع در تهران، مدیر پیمان اجرای پلاسکو به عصر ایران گفت که منشأ بوی نامطبوعی که چند ساعت در تهران پیچید، فاضلاب مخفی پلاسکو بوده که در عمق منفی 21 متر به مدت بیش از 4 دهه پنهان بوده است.
مهندس علی رحیمی گفت که این منبع فاضلاب بعد از پر شدن در حدود 40 الی 45 سال گذشته مسدود و به اصطلاح کور شده بود و در این مدت، گازهای آن، محبوس شده بود. با حفاری انجام شده، ناگهان این منبع سر باز کرد و به مدت 30 الی 45 دقیقه بشدت فوران کرد. بعد از مسدودسازی این مخزن، فاضلاب پلاسکو به قنات‌های متروکه هدایت شده است. این سخنان وی، با واکنش‌های متعددی مواجه شده است و اکثر مسئولان آن را تکذیب کردند. وی به عصر ایران گفت: بعد از فروکش کردن گازها، به حفاری ادامه دادیم و به یک مخزن بزرگ و استثنایی رسیدیم که بسیار عظیم‌تر از آنی بود که تصور می‌کردیم برای جایی مثل پلاسکو ساخته شود. برآورد ما از ابعاد این انبار فاضلاب این است که بین 400 الی 500 متر مکعب وسعت دارد و گازهای محبوس شده در این انبار در چندین دهه برای انتشار بوی بد در محدوده بزرگی از تهران کفایت می‌کند. ضمن این که دهانه ایجاد شده، حدود 40 سانتی متر در 40 سانتی متر بود و نزدیک به 45 دقیقه، متصاعد شدن گاز بشدت ادامه داشت و بعد از آن نیز با سرعت کمی ادامه یافت تا اینکه بعد از 2 ساعت کاملاً متوقف شد. وی در پاسخ به این سؤال که چرا کسی از اهالی محل متوجه این موضوع نشده است گفت: محیط کارگاهی مسدود است و از بیرون دید ندارد، گاز متصاعد شده هم صدای آنچنانی نداشت و مثل یک کپسول گاز بوده است.
مدیر پیمان اجرای طرح پلاسکو درباره اینکه از کجا مطمئن است این حادثه منشأ بوی بد تهران بوده است گفت: اولاً که من خودم شاهد ماجرا بودم و همین الآن هم انبار عظیم فاضلاب و بقایای آن موجود است. ثانیاً در همان زمان، در منطقه پلاسکو بوی شدیدی پیچید که در سایر نقاط کمتر بود کما اینکه وقتی بعد از ماجرا من به سمت میدان فاطمی رفتم، در آن میدان بو بسیار کمتر از چهار راه استانبول بود که محل وقوع حادثه بود و ثالثاً بویی که در میدان فاطمی استشمام کردم همان بویی بود که در محل پلاسکو پیچیده بود. به گفته رحیمی، اگر آن روز در تهران باد مناسبی می‌وزید، گاز به سرعت پراکنده و از بویش کاسته می‌شد ولی به علت وارونگی هوا، گاز متصاعد شده، دچار رکود شد و با سرعت کمی ولی ماندگارتر در شهر پخش شد.
زهرا کشوری
