غفلت از مزیت های توسعه ای سیلاب

به گزارش اقتصاد شمال، سرزمین باران های نقره ای که عنوان پرباران ترین استان کشور را به خود اختصاص داده، در مواقعی از سال شاهد بارش هایی سیل آساست که موجب طغیان رودخانه ها و وقوع سیلاب می شود و ساخت و سازها در بستر و حریم رودخانه ها و ساکنان آنها را در معرض تهدید قرار می دهد.
برخی آمارها حاکیست که حدود 400 واحد مسکونی در گیلان در حریم رودخانه ها ساخته شده و بیانگر آن است که خطر در کمین خانوارهای ساکن این واحدهای مسکونی در صورت وقوع سیلاب است.
به طور مشخص و طی سال گذشته و امسال، سیلاب هایی سنگین مناطقی از گیلان را درنوردید و در پی بارش شدید باران و سیلاب در مردادماه سال گذشته، 10 میلیارد ریال به استان خسارت وارد شد. خردادماه امسال نیز سیلاب در روستای کاکرود منطقه اشکورات رودسر به وقوع پیوست که شدت جریان آب، چهار خانه روستایی را که در بستر رودخانه بودند، با خود برد و چهار کشته بر جا گذاشت.
نیمه مهرماه امسال نیز مناطق وسیعی از استان از جمله ماسال، فومن، تالش، املش، شفت، لنگرود و رودسر دچار سیلاب بود که به ده ها واحد مسکونی آسیب جدی وارد شد و در مجموع افزون بر 600 میلیارد تومان خسارت به بار آورد.
گیلان 54 رشته رودخانه اصلی به طول دو هزار و 700 کیلومتر دارد و از سال 1386 که طرح مطالعات تعیین حد بستر و حریم رودخانه ها آغاز شده؛ تاکنون مطالعات یک هزار و 200 کیلومتر رودخانه انجام شده است.
سوم دی ماه جاری نیز با تأکید مصطفی سالاری استاندار گیلان و با هدف ساماندهی رودخانه‌ها، کاهش مخاطرات و خسارات ناشی از سیل، شفاف سازی و ساده سازی فرآیند برداشت از مصالح رودخانه‌ای و با حضور دستگاه‌های ذیربط و نهادهای نظارتی، شیوه نامه ساماندهی و کنترل سیلاب رودخانه‌های استان منتشر شد؛ در این شیوه نامه، سه روش برای ساماندهی رودخانه‌ها توسط واحدهای دانه‌بندی، پیمانکاران پروژه‌های عمرانی بزرگ و ساماندهی ضمن برداشت با اهداف و فرآیند شهرستانی مدنظر قرار گرفته که در روش سوم با هدف پیشگیری از مخاطرات سیل در شهرستان و نیز بهسازی و بهبود مسیل های موجود، اختیاراتی به کارگروه‌های شهرستانی برای ساماندهی رودخانه‌ها داده شده است.

** تسهیلاتی برای خروج از حریم رودخانه
ستاد مدیریت بحران و بنیاد مسکن گیلان با در نظر داشتن تسهیلاتی بلاعوض و ارزان قیمت، مشوق هایی برای کمک به خروج خانوارهای ساکن در حریم رودخانه ها ارائه کرده اند.
در همین رابطه معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن گیلان از اختصاص کمک بلاعوض و تسهیلاتی با کارمزد اندک برای سیل زدگان استان خبر داد و گفت: براساس مصوبه هیات وزیران، 19 میلیارد و 500 میلیون تومان کمک بلاعوض برای سیل زدگان در استان اختصاص یافت.
امیررضا رحمتیان در گفت وگو با ایرنا با بیان اینکه این اعتبار برای سیل زدگانی که طی سالجاری دچار خسارت شده اند، در نظر گرفته شده، افزود: این اعتبار برای تعمیرات واحدهای مسکونی شهری و روستایی، دو میلیون تومان کمک بلاعوض و 12 میلیون تومان تسهیلات بانکی با کارمزد چهار یا پنج درصد است ضمن آنکه سیل زدگان می توانند دو میلیون تومان کمک بلاعوض هم برای خرید اثاثیه منزل دریافت کنند.
وی ادامه داد: به سیل زدگانی که خانه های آنان قابل سکونت نیست، برای خرید زمین در مناطق روستایی 10 میلیون تومان کمک بلاعوض و برای احداث واحد مسکونی 35 میلیون تومان پرداخت می شود همچنین به سیل زدگانی که در مناطق شهری قصد احداث واحد مسکونی دارند، 11 میلیون تومان کمک بلاعوض و 50 میلیون تومان تسهیلات کم بهره پرداخت خواهد شد.
رحمتیان بیشترین خسارت وارده به واحدهای مسکونی در سیل استان را مربوط به واحدهایی عنوان کرد که در حریم رودخانه ها واقع شده اند و گفت: خانوارهای ساکن در حریم رودخانه ها می توانند علاوه بر استفاده از تسهیلات یادشده، 10 میلیون تومان دیگر نیز کمک بلاعوض بابت تامین زمین دریافت کنند.
به گفته معاون بازسازی بنیاد مسکن گیلان ، با دریافت این تسهیلات و احداث واحد مسکونی، متقاضیان اجازه سکونت در خانه های قبلی خود واقع در حریم رودخانه ها را نخواهند داشت.
مدیرکل ستاد مدیریت بحران استانداری گیلان نیز در گفت وگو با ایرنا با اشاره به خسارت های ناشی از وقوع سیلاب گفت: امسال شاهد وقوع چندین سیلاب در خرداد و مهرماه در شرق و غرب استان بودیم که فقط در یکی از این سیلاب ها که 12 شهرستان استان را درگیر کرد، حدود 650 میلیارد تومان به تاسیسات زیربنایی و مسکونی استان خسارت وارد شد.
رضا اسلامی با تاکید بر ضرورت بکارگیری راهکارهایی همچون ساماندهی رودخانه ها ، آبخیزداری و ارتقاء آگاهی مردم برای پرهیز از سکونت در حریم رودخانه ها تصریح کرد: در همین رابطه ستاد مدیریت بحران، تسهیلاتی را برای کمک به خروج ساکنان حریم رودخانه ها در نظر گرفته که آن را در اختیار بنیاد مسکن قرار داده است.
وی ضمن تاکید بر لزوم اتخاذ راهکارهایی برای جلوگیری از وقوع سیلاب یا وارد آمدن کمترین خسارت در زمان وقوع سیل، از مردم خواست تا هشدارها و اخطاریه های هواشناسی را جدی بگیرند و به آن توجه کنند ضمن آنکه فرمانداری ها و بخشداری ها نیز بایستی بطور دقیق نظارت داشته باشند تا کسی در حریم رودخانه ها دست اندازی نکند.

** تهدیدات ناشی از تصرفات غیرمجاز در حریم رودخانه ها
صدور مجوز برای ساخت و ساز در حریم رودخانه ها نیازمند استعلام از شرکت آب منطقه ای است؛ به عبارت بهتر قبل از صدور مجوز از دیگر دستگاه ها، باید از شرکت آب منطقه ای برای رعایت فاصله قانونی تا رودخانه ها استعلام شود. کارشناسان آب منطقه ای معتقدند یکی از مهمترین دلایل وقوع سیلاب در استان، تصرفات غیر مجاز در حریم رودخانه ها و برداشت های غیر مجاز مصالح ( شن و ماسه) از بستر آنهاست و با اشاره به وقوع سیلاب های مهرماه امسال، می گویند این سیلاب ها در بازه زمانی کم، اما با بارش های شدید اتفاق افتاده و تخریب های منابع طبیعی و چراگاه های بالادست و عدم اجرای طرح های آبخیزداری در حوزه آبریز از دیگر دلایل وقوع سیلاب عنوان شده است.

** ضروت جلوگیری از ساخت و ساز در حاشیه رودخانه و مسیل ها
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان گیلان نیز در گفت وگو با ایرنا ساخت و سازهای غیرمجاز در بستر و حریم رودخانه‌ها را یکی از اصلی‎ترین علل بروز سیل در استان دانست و اظهار داشت: ساخت و ساز در حریم رودخانه ممنوع نیست اما باید به کاربری رودخانه از نظر اکولوژی توجه داشت و همزمان محدودیت های مورد نیاز برای استقرار سازه مربوطه را مد نظر قرار داد.
عبدالرضا قاسمیان لنگرودی تصریح کرد: اگر دستگاه‌های متولی با نظارت دقیق از صدور هرگونه مجوز جلوگیری کنند، قطعا میزان این تهدید برای مردم کاهش می یابد.
وی با بیان اینکه قوانین و مقررات برای ساخت و ساز در حریم رودخانه‌ها تکالیف مشخصی دارد، افزود: قوانین این بخش از اراضی را متعلق به دولت می‌داند اما بعضی از سودجویان و شاید هم عده‌ای از مردم نا آگاه بدون توجه به قوانین در جستجوی بهره برداری از اراضی جذاب (از نظر اکولوژیک و اقتصادی) حاشیه رودخانه ها به هر قیمتی هستند.
به گفته قاسمیان، سودجویان قصد دارند با ساخت و سازهای غیرمجاز، پول فراوانی را بدون توجه به عواقب کارشان به دست آورند که این امر نه تنها موجب واردآمدن خسارت های جانی و مالی فراوانی می‎شود، بلکه به محیط زیست نیز آسیب وارده کرده و در بلندمدت، ویژگی های اکولوژیک منطقه را دستخوش تغییرات نامطلوبی خواهد کرد.
وی خاطرنشان کرد: برداشت بی رویه شن و ماسه از بستر رودخانه، خانه سازی در حریم و بستر رودخانه، احداث سازه های تقاطعی و … موجبات تعرض به رودخانه را فراهم می آورد و تعادل و پایداری آن را برهم می‎زند؛ حال با توجه به اینکه در خصوص عدم ساخت و ساز در حریم رودخانه بسیار تاکید شده، باید دستگاه های مرتبط تمام توان خود را به کار گیرند تا از هرگونه فعالیت و انجام معامله در حاشیه رودخانه و مسیل ها بطور جدی و قانونی جلوگیری شود.
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان گیلان با بیان اینکه ایران با توجه به آمارهای جهانی جزو 10 کشور اول دنیا به لحاظ تنوع و حجم وسیع خسارت های ناشی از حوادث طبیعی است، گفت: بسیاری معتقدند مفهوم و جنس سیل کاملاً متفاوت از سایر حوادث طبیعی است و اگر مدیریت علمی و صحیح انجام شود، نه تنها یک تهدید نیست بلکه فرصتی برای سیراب‌کردن سفره‌های زیرزمینی، مدیریت مخازن سد‌ها و تدارک آب شرب و کشاورزی محسوب می شود.
بر اساس تحقیق دانشگاهی انتشار یافته در سیزدهمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران و سومین همایش ملی صیانت از منابع طبیعی و محیط زیست که مهرماه امسال برگزار شد؛ دخل و تصرف در بستر رودخانه ها با برداشت غیر اصولی از مصالح موجود در آنها، تجاوز به حریم رودخانه ها و از بین بردن مراتع و جنگل ها از عوامل وقوع سیلاب ها در گیلان شناخته شده و احداث سیل بندها ، مسیل برگردان ها ، دیوارهای حفاظتی سیل گیر و طرح های آبخیزداری از راهکارها برای جلوگیری سیل ذکر شده است.

وفق این تحقیق که سیلاب های استان از سال 1370 تا 1396 را مورد بررسی قرار داده، تعداد 147 مورد بارندگی منجر به وقوع سیل در گیلان رخ داده و بیشترین تعداد وقوع سیلاب در سال های 1372 و 1380 با 14 مورد سیل بوده و کمترین وقوع سیل در سال های 1374، 1392 و 1395 گزارش شده است.
آمارهای ثبت شده نشان می دهد که تعداد سیل های دارای تخریب در نیم قرن اخیر در استان گیلان به طور فزاینده ای رو به افزایش است و بر این اساس؛ باید تدابیری درست و اصولی برای مقابله با آن اندیشیده شود.

منبع:ایرنا