هنوز تب و تاب مربوط به جشنواره تمام نشده گمانه‌زنی برای اکران نوروزی بحث داغ محافل سینمایی شده است. سینمای ایران طبق یک سنت قدیمی در تعطیلات سال نو احیا می‌شود، رسمی که متعلق به امروز و دیروز نیست بلکه پیشینه زیادی دارد.
تینا جلالی :مثلا قبل از انقلاب کمدی‌ها اکران نوروزی پر رونقی داشتند به طوری که در این ایام معمولا فیلم‌هایی همچون آثار «نورمن ویزدم» نمایش داده می‌شدند. این روند بعد از انقلاب با یک وقفه تقریبا ۱۰ ساله مواجه شد (مثلا زمان جنگ) ولی دوباره از آغاز دهه ۸۰ در سینما جدی گرفته شد. حالا در روز‌های منتهی به آغاز سال جدید هستیم که اکران نوروزی ماجرای روز اهالی سینمای ایران شده و خیلی‌ها از چیدمان اکران نوروزی حرف می‌زنند.
در واقع کنجکاوی‌ها برای آگاهی از فهرست فیلم‌های سال نو افزایش یافته و این موضوع به بحث جذاب سینما تبدیل شده است. در این گزارش تلاش کردیم هم گمانه‌زنی از اکران نوروز داشته باشیم و هم به این پرسش جواب بدهیم که چرا اکران نوروزی برای مخاطبان و فیلمسازان از اهمیت زیادی برخوردار است.
چرا اکران نوروز مهم است؟
فلسفه اینکه چرا با آغاز تعطیلات نوروز استقبال مخاطبان هم از فیلم‌های روی پرده افزایش پیدا می‌کند چندان پیچیده نیست. هم تعطیلات و هم آسودگی خاطری که مردم در این ایام از آن برخوردارند، مهم‌ترین دلیل بر این مدعاست. ضمن اینکه به گفته غلامرضا موسوی (تهیه‌کننده سینما) در این ایام دانش‌آموز‌ها و دانشجویان از اوقات فراغت بیشتری برخوردارند و طبیعی است که از زمان بیکاری برای فیلم دیدن بهره ببرند: «مردم در این برهه زمان دو دسته تقسیم می‌شوند؛ عده‌ای به مسافرت می‌روند و عده‌ای در شهر‌های خود اوقات فراغت خود را سپری می‌کنند.
آن دسته هم که به مسافرت می‌روند در سفرهای‌شان نیم نگاهی به سینما و هنر‌های نمایشی دارند و آن عده هم که عید را در شهر‌های خود سپری می‌کنند، تماشای یک تا سه فیلم را در اولویت برنامه‌های خود قرار می‌دهند. حتی مسافر‌هایی که به تهران هم می‌آیند سینما جزوی از برنامه‌های سرگرم‌کننده آنهاست.»
پس دلیل اصلی اینکه اکران سینما در این زمان مهم است، اوقات فراغتی است که مردم دارند. همانطور که پنج‌شنبه و جمعه‌ها فیلم‌ها با استقبال مواجه می‌شوند در این زمان هم اقبال به فیلم‌ها بیشتر می‌شود و در نتیجه گیشه‌ها از همیشه شلوغ‌تر هستند. طبق آمار‌های رسمی منتشر شده سینما‌های شهرستان‌هایی نظیر مشهد، شیراز، اصفهان و تبریز هم در ایام نوروز با افزایش مخاطبان همراه است.
همچنین فرضیه دیگری هم در این میان مطرح است؛ وقتی چیدمان اکران فیلم‌ها متناسب با تفکری حساب شده باشد و فیلم‌های با کیفیت در این برهه نمایش داده شود، مخاطب وقتی از فیلم اولی که دیده ابراز رضایت کرده ناخودآگاه به سمت دیگر فیلم‌ها هم کشیده می‌شود. به باور موسوی این نکته یک بار روانشناسی دارد که نباید از آن غافل شد.
سینما سرگرمی ارزان قیمت
نکته مهم دیگر اینکه سینما به نسبت بقیه پدیده‌های سرگرم‌کننده ارزان‌قیمت‌تر است پس طبیعی است که با استقبال بیشتر مخاطبان هم همراه باشد. به گفته موسوی مردم حدود ۴ ساعت از روزشان را (با احتساب زمان رفت و برگشت) تنها با پرداخت ۱۵ هزار تومان پول بلیت پر می‌کنند و به تماشای فیلم مورد علاقه خود در سینما‌ها می‌نشینند. طبق گفته این تهیه‌کننده پول بلیت در سینما‌های ممتاز به مبلغ ۱۰ هزار تومان هم می‌رسد: «این را هم در نظر بگیرید سه‌شنبه‌ها بلیت نیم‌بهاست یعنی این مبلغ نصف می‌شود. وقتی در این زمان سینما با افزایش چشمگیر مخاطب همراه است یعنی اکران نوروزی مهم است.»
معمولا برای نمایش فیلم‌ها در ایام نوروز رقابت پیچیده‌ای میان تهیه‌کننده‌ها به وجود می‌آید و هر تهیه‌کننده‌ای نهایت تلاش خود را می‌کند تا فیلم خود را در اکران نوروزی نمایش دهد. به گفته موسوی دلیل اصلی این رقابت این است که تهیه‌کننده در سریع‌ترین زمان به سرمایه اصلی خود می‌رسد و خواب پول او کمتر می‌شود: «فیلم‌ها بعد از دو ماه اکران (در صورت فروش مناسب) به سرمایه اصلی خود می‌رسند.
فیلمی که در نوروز اکران شود، تابستان سرمایه خرج شده را به جیب سرمایه‌گذار و تهیه‌کننده‌اش می‌رساند ولی اگر فیلمی تابستان اکران شود، تهیه‌کننده باید تا پاییز صبر کند که به اصل سرمایه خود برسد در نتیجه رقابت برای اکران فیلم در این بازه زمانی دلیل بر اهمیت اکران نوروزی است.»
چه فیلم‌هایی برای نوروز مناسب هستند؟
حالا که اکران نوروزی گل سرسبد سینماست، چیدمان و نوع قرار گرفتن فیلم‌ها در کنار هم در طول این بازه زمانی اهمیت دوچندان پیدا می‌کند. ضمن اینکه بسیار مهم است که ببینیم چه فیلم‌هایی متناسب با حال و هوای جامعه در سال نو- با در نظر گرفتن تنوع در مضامین- برای مخاطبان نمایش داده شود.
به گفته رضا سعیدی‌پور، مدیرعامل سینما آزادی قالبی که برای اکران نوروزی در نظر گرفته می‌شود، اهمیت زیادی دارد. به گونه‌ای که باید برای پوشش دادن ذائقه کل مخاطب کشور دو فیلم گیشه‌ای در میان ترکیب فیلم‌ها باشد و نمایش یک فیلم کودک هم در این میان از اهمیت زیادی برخوردار است، چون در این زمانه دانش‌آموزان اوقات فراغت خود را سپری می‌کنند.
تنوع ژانر و در نظر گرفتن سلایق گوناگون
نکته دیگری که سعیدی‌پور در خلال صحبت‌هایش به آن اشاره دارد، تنوع ژانری است که باید در این زمان حتما مورد توجه قرار گیرد و از اکران بی‌رویه فیلم‌های تجاری خودداری شود: «اگر ۷ سرگروه سینمایی برای اکران فیلم‌ها در خدمت فیلم‌های کمدی قرار بگیرد یا اگر فیلم‌های با کیفیت بالا در این زمان نمایش داده شود پس تکلیف سینما در طول سال چه می‌شود؟
باید توازن و تناسب به گونه‌ای بین اکران فیلم‌ها برقرار شود که چراغ سینما در طول سال همیشه روشن بماند و همه چیز در فیلم در یک فصل خرج نشود. همینطور ضروری به نظر می‌آید که شرایط منصفانه‌ای در طول سال برای همه فیلم‌ها به وجود بیاید.»
به باور مدیر سینما آزادی اکران نوروز باید جدی گرفته شود، چون در این زمان مردم فرصت بیشتری برای گذراندن اوقات فراغت خود در بیرون خانه دارند و از آنجا که سینما ارزان‌ترین سرگرمی برای آنهاست، تماشای فیلم را در اولویت تفریح خود قرار می‌دهند. او در ادامه صحبتش به قیمت ۱۰۰ هزار تومانی بلیت کنسرت‌ها اشاره و تاکید می‌کند که توده مردم توانایی پرداخت این مبلغ را ندارند.
سعیدی‌پور به نکته ظریف دیگری نیز اشاره می‌کند، آن هم این است که مردم در نوروز دغدغه اقتصادی کمتری به نسبت دیگر ایام سال دارند به خاطر همین راحت‌تر بابت کالا‌های فرهنگی پول می‌پردازند.
گیشه‌ها چه می‌گویند؟
وقتی به جدول نمایش فیلم‌های نوروزی در سال‌های اخیر نگاه می‌کنیم با گیشه‌های متفاوتی مواجه می‌شویم به گونه‌ای که برخی فیلم‌ها با اختلاف فاحشی در صدر جدول قرار می‌گیرند. سعیدی‌پور در این باره می‌گوید: «تبلیغات ماهواره‌ای در جذب مخاطب و بازگشت مالی فیلم‌ها تاثیر به شدت زیادی داشتند و مطمئن باشید اگر تبلیغات ماهواره نبود، فیلم‌ها تا مرز غیرقابل تصور گیشه کسب نمی‌کردند.» البته او اضافه می‌کند که کیفیت خود فیلم هم در جذب تماشاگر اهمیت بالایی دارد و اگر صدا و سیما و تبلیغات شهری هم به آن اضافه شود، کمک شایانی به افزایش فروش یک فیلم می‌کند.»
بنا بر گفته مدیر سینما آزادی، صاحبان فیلم نباید عجله کنند و فیلم‌هایشان را به اجبار در نوروز اکران کنند زیرا تجربه ثابت کرده، نوروز مناسب نمایش هر فیلمی نیست. به گفته او فیلمی که در تعطیلات اول سال اکران می‌شود قطعا باید فیلم پتانسیل بالایی برای جذب مخاطب داشته باشد.
مردم چه فیلم‌هایی می‌خواهند؟
علی سرتیپی، تهیه‌کننده و پخش‌کننده سینما هم با مدیر سینما آزادی هم عقیده است. به نظر او نوروز شروع سال است و باید پالس مثبت به مخاطب داده شود و آن دسته از فیلم‌هایی که مردم خواهان آن هستند و با آن ارتباط برقرار می‌کنند برای آن‌ها اکران شود.
به گفته او با وجود اینکه فیلم‌های شاد و مفرح در سبد اکران نوروز باید نمایش داده شود، اما تنوع ژانر نیز باید مد نظر قرار گیرد. سرتیپی هم اذعان دارد که نباید تمام داشته‌های سینما را در ابتدای سال خرج کرد بلکه باید فضای متعادل و معقول، اما جذابی برای مخاطبان فراهم کرد.
سرتیپی اهمیت اکران نوروز را در بازگشت سرمایه زودهنگام می‌داند و در بخشی از صحبت‌های خود به این نکته اشاره می‌کند که در سال‌هایی به خاطر تلاقی ماه محرم یا رمضان با نوروز، مردم کمتر به سینما می‌رفتند در دوره‌های دیگر هم تلویزیون سعی می‌کرد با پخش برنامه‌های جذاب در ایام نوروز اوقات فرغت خوبی برای مخاطبان فراهم کند، اما در سال‌های اخیر این توانایی را از دست داده و دیگر نمی‌تواند تماشاگر را پای تلویزیون نگه دارد پس چه خوب که سینما از این فرصت و پتانسیل نهایت استفاده را ببرد.»
گمانه‌زنی زود هنگام
در ادامه گزارش به اینجا می‌رسیم که امسال نوروز چه فیلم‌هایی قرار است بر پرده سینما‌ها نمایش داده شود؟ شواهد و صحبت‌های شنیده شده حاکی از آن است که امسال اکران نوروز هم به سیاق سال‌های گذشته از ترکیب متنوعی برخوردار است. یک سری از فیلم‌های کمدی که برای دور ماندن از حواشی گوناگون تعمدا از شرکت در جشنواره سر باز زدند، احتمالا به اکران نوروزی خواهند رسید.
از آن جمله می‌توان به فیلم‌های ژن خوک ساخته سعید سهیلی، چهار انگشت جدید‌ترین ساخته حامد محمدی، رحمان ۱۴۰۰ به کارگردانی منوچهر هادی، زندانی‌ها ساخته مسعود ده‌نمکی و… اشاره کرد. یک سری فیلم‌ها هم در جشنواره فیلم فجر نمایش داده شدند و اقبال بالای مخاطبان را به دست آوردند. همچون متری شیش و نیم، غلامرضا تختی، شبی که ماه کامل شد، ماجرای نیمروز رد خون، سرخ‌پوست و قصر شیرین که طبیعتا از میان این‌ها فیلم‌های اکران نوروز انتخاب می‌شود.
از آنجا که اولویت در اکران طبق سلیقه و خواست مردم است، فیلمی که در جشنواره فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه مردمی را دریافت می‌کند در این زمان به اکران عمومی درمی‌آید. پس از این منظر نمایش فیلم متری شیش و نیم به کارگردانی سعید روستایی و تهیه‌کنندگی سیدجمال ساداتیان در نوروز امسال قطعی به نظر می‌رسد. از یک طرف صف‌های طولانی و سانس‌های مداوم فیلم متری شیش و نیم در جشنواره فجر، احتمال اکران نورزی‌اش را افزایش می‌دهد؛ از سوی دیگر تحسین و تمجیدی که منتقدان از این فیلم داشتند، باعث می‌شود این فیلم شانس زیادی برای نمایش در عید داشته باشد.
آیا متری شش و نیم اکران نوروزی دارد؟
سیدجمال ساداتیان خبر از آماده‌سازی مقدمات نمایش این فیلم برای نوروز داد و اشاره کرد که تمام تلاش خود را می‌کند نمایش این فیلم در نوروز با مشکلی مواجه نشود. همچنین پیش از این ابراهیم داروغه‌زاده، دبیر جشنواره سی و هفتم در خلال برگزاری جشنواره به خبرنگار‌ها گفته بود که اولویت اکران نوروزی امسال با فیلم‌هایی است که در جشنواره نمایش داده شده است. پس می‌توانیم نمایش چند فیلم دیگر جشنواره را در اکران نوروزی محتمل ببینیم.
همچنین یک منبع آگاه در وزارت ارشاد از لیست فیلم‌هایی که قرار است در ترکیب نوروز امسال قرار گیرد، خبر داد فیلم‌هایی نظیر متری شیش و نیم، شبی که ماه کامل شد، ماجرای نیمروز ۲ رد خون، ژن خوک، زندانی‌ها و چهار انگشت. ظاهرا این فیلم‌ها در فهرست اولویت‌های نمایش نوروزی هستند و باید منتظر ماند و دید کدام روی پرده به نمایش درمی‌آیند. این منبع آگاه در ادامه تصریح کرد که قطعا یک فیلم کودک هم در ترکیب اکران نورز امسال قرار خواهد گرفت.
همچنین طبق شنیده‌های ما فیلم رحمان ۱۴۰۰ به کارگردانی منوچهر هادی هم برای نمایش در نوروز خیز برداشته است.
جمع‌بندی
با در نظر گرفتن جمیع جهات به این نتیجه می‌توان رسید که در حال حاضر اولویت اکران در عید نوروز با فیلم‌هایی است که خروجی موفقی از جشنواره فجر داشته‌اند و با وجود برخورداری از کیفیت حتما در میان انتخاب‌های مردمی جشنواره فجر حضور داشته‌اند.
دسته دوم فیلم‌هایی که احتمال اکرانشان وجود دارد، فیلم‌هایی هستند که از مضامین به روزی برخوردارند و از تولیدات جدید سینما هستند. تجربه نشان داده، فیلم‌های جا مانده از سال‌های گذشته- به اصطلاح کهنه- نمی‌توانند در جذب مخاطب موفق باشند. در درجه سوم نیز فیلم‌های کمدی قرار می‌گیرند که ظرف این سال‌ها پای ثابت اکران‌های نوروزی بوده‌اند.
بی‌راه نیست که بگوییم اگر اکران نوروز برای تعدادی از فیلم‌ها پرسود است برای پاره‌ای از آثار هم بدترین زمان اکران به حساب می‌آید چراکه ممکن است در فرصتی نابرابر تمام توجه‌ها معطوف به فیلم‌هایی با قابلیت بالای فروش باشد و بعضی فیلم‌ها زیر بار بی‌توجهی مخاطب و عدم کارکرد گیشه له شوند.
