راهکارهای دور زدن تحریم ها، هزینه‌های بسیاری را بر کشور وارد ساخته و باعث افزایش سرسام آور قیمت تمام شده کالا و خدمات شده است.
دکتر نوید هاشمی طبا- بودجه ریزی مهمترین نوع برنامه ریزی است؛ بگونه‌ای که می‌توان با بودجه ریزی کارآمد، دیگر برنامه ریزی‌ها را تسریع و تسهیل و موفق ساخت.
جهت آگاه‌سازی خوانندگان محترم،باید متذکر شد که تصویب و ابلاغ لایحه بودجه به معنای تمام شدن کار مدیران عالی و میانی نیست. راقم این سطور معتقد است که اینک دو رویداد بسیار مهم، بودجه ریزی مجدد را الزامی می‌سازد: یکی کمرنگ شدن اثرات اپیدمی ویروس کووید- ۱۹
و دیگری امید به آزادسازی منابع ارزی و برداشته‌شدن محدودیت‌ها.
بنابراین مهندسی مجدد بودجه ریزی،باید مورد توجه دانشمندان و خبرگان حوزه‌های مختلف واقع شوند و اتاق فکرهای تخصصی مرتبط شکل یابند. این یادداشت طولانی نبوده و تنها چند تنبیه و تذکر (البته حیاتی) را در بر دارد:۱- منابع آزاد شده نباید در برنامه‌های پیشین به کار گرفته شوند. بسیاری از مقتضیات عوض شده، سیاست ها، مکانیزم ها، روش‌های تخصصی و تاکتیک‌های دیگر لازم است که مورد تجزیه و تحلیل مجدد قرار گیرند و برنامه‌های جدید تدوین شوند.
۲- در طول سالیان گذشته با تورم لجام گسیخته، به معیشت (و دارایی) بسیاری از مردم صدمه‌های متعدد وارد شده است. هر سال هزینه ها، ۳۰ تا ۶۰ درصد افزایش داشته و جامعه تنها شاهد ۱۰تا ۱۵ درصد افزایش درآمد سرانه بوده است. این امر باعث شده است که قدرت خرید آحاد مردم
خصوصا حقوق بگیران عزیز به یک سوم تا یک چهارم کاهش پیدا کند. منابع آزاد شده باید به‌نحوی صدمه‌های وارد آمده را جبران نماید. به‌طور مشخص قیمت‌های کالاها و خدمات اساسی مانند آب و برق و حامل‌های انرژی و مخابرات و انواع بیمه و حمل و نقل باید کنترل شوند و راهکارهای متعدد حمایتی در نظر گرفته شوند؛ نه اینکه دولت در تورم دارایی‌ها (با مالیات‌های بی‌منطق) خود را شریک شمارد.
۳- راهکارهای دور زدن تحریم ها، هزینه‌های بسیاری را بر کشور وارد ساخته و باعث افزایش سرسام آور قیمت تمام شده کالا و خدمات شده است. این راهکارها، در اسرع وقت و بدون توجه به نظر کسانی که منتفع آن بوده‌اند، باید با راهکارهای سالم اقتصادی جایگزین شوند. حمایت مدیران عالی تنها راه جایگزینی راهکارهای علمی مطمئن و استوار است.
۴- در طول سالیان گذشته هم تحریم‌ها و هم اپیدمی گسترده صرفنظر از اثرات واقعی، بهانه‌ای هم برای فرصت طلبان بوده که از کیفیت کالا و خدمات بکاهند و بر قیمت آن‌ها بیافزایند. اکنون و در نظام بودجه ریزی مجدد باید بازگشت به کیفیت و حذف بهانه ها، در فصلی جداگانه و با راهکارهای کارآمد در دستور کار قرار گیرند. امری که در گزینه بعد هم تاکید شده است.
۵- سه سال پیش در سال ۲۰۱۹ابرشرکت چند ملیتی خدمات حرفه‌ای دلوید (Deloitte) اعلام نمود که ذهنیت غالب برای مدیران عالی خصوصا در کنترل هزینه‌های استراتژیک «صرفه‌جویی برای تبدیل» است. اکنون و در آخرین پژوهش منتشر شده ماه جاری، این شرکت اعلام نموده است که در پاسخ به اپیدمی کووید- ۱۹ ذهنیت مدیران عالی به طور قابل ملاحظه‌ای تغییر شکل داده و به «ذخیره برای شکوفا کردن» تبدیل می‌شود. به این صورت بحران مذکور تمرکز بر جذب و حفظ استعدادها را نشانه رفته و اقدامات کلیدی تحول مانند اتوماسیون و کار از راه دور را تسریع بخشیده تا هنگامی که ویروس مهار شد و حالت عادی بعدی ظاهر شد، رشد مضاعفی را شاهد باشند. بودجه ریزی نیز بدون توجه کافی و وافی به نیروی انسانی و حفظ و ارتقا تک تک آنان بدون تنگ نظری (و رفع روش‌های ناامیدسازی و رانت بازی) بی‌معنی خواهد بود. هر یک از هموطنان که به مهاجرت فکر کند را باید خون گرم روانی دانست که از رگ‌های میهن
خارج می‌شود.
۶- تامین دو طرف مهم بودجه (درآمد و هزینه) باید به درستی و با روش‌های دقیق و پیشرفته و دقت و اعتبار و صحت، تنظیم و سنجیده شوند. اگرنه، ای‌بسا که زیان و صدمه بودجه ریزی از نبود چنین برنامه‌ای بیشتر باشد. نهایتا باید متذکر شد که «بودجه ریزی بر مبنای صفر» (ZBB) در مقابل بودجه‌بندی افزایشی (و به طریق اولی بودجه ریزی پاکتی) مدیران را ملزم می‌کند که به نحوی کامل، مشروح و مستدل درخواست بودجه خود را از پایه توجیه نمایند. برخی شرکت‌ها گمان می‌کنند که این نوع بودجه‌بندی نیرو و توان بسیاری می‌برد و شاید مورد استقبال نباشد. اما صاحب این قلم اذعان دارد که فاکتورهای یاد شده این بودجه‌بندی را الزامی می‌کند. مدیران و کارشناسان خبره آنان باید اثبات کنند که هرمبلغ چه مصرفی دارد و چرا؟ در این مسیر، بسته‌های تصمیم‌گیری باید به دقت تنظیم شوند و اولویت‌ها معلوم شوند.
باید دقت نمود که تزریق بی‌دقت منابع تحصیل شده یا هزینه‌سازی صوری یا بی‌انضباط برای ویژه‌خواری، بار تورمی دیگری را بر پیکر نحیف اقتصاد کشور تحمیل می‌سازد. پایان سخن اشاره به تقارن بهار طبیعت (اشارت و کنایت و استعاره رستن و شکفتن دوباره) با بهار قرآن (تمرکز بر رفتار و گفتار نیک و دوری از پلیدی‌ها و پلشتی ها) است. از خداوند می‌خواهیم که ما را شایسته نجات و رستگاری گرداند. با سلام و درود بر همه آنان که در اعتلای میهن کوشیدند و عزیزانی که ما را ترک گفتند و با یادی از نظامی گنجوی، یادداشت را به پایان می‌بریم:
بهاری داری ازوی بر خور امروز
که هر فصلی نخواهد بود نوروز
گلی کو را نبوید آدمی‌زاد
چو هنگام خزان آید، برد باد
