بالغ بر ۵۵ هزار و ۲۸۲ دستگاه خودپرداز بانکی طی شهریورماه ۹۷ در کشور فعال بوده که سهم بانک‌های خصوصی از بانک‌های دولتی بیشتر بوده است.
به گزارش اقتصاد شمال ،معاونت بررسی های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی درباره دستگاه های خودپرداز بانک ها در ایران و جهان نوشته است: ارزش تراکنش های بانکی (به جز بانک صادرات) از طریق دستگاه های خودپرداز نیز ۶۱ درصد متعلق به بانک های دولتی و ۳۸ درصد متعلق به بانک های غیردولتی بوده است.
آمارها نشان می دهد اگرچه در میان بانک ها، بانک ملی ایران بیشترین تعداد دستگاه خودپرداز و بیشترین ارزش تراکنش خودپرداز را دارد اما تعداد خودپردازها به ازای هر شعبه بانک، در بانک های دولتی از جمله بانک ملی در مقایسه با برخی بانک های غیردولتی، نسبتا پایین است.
در این گزارش آمده است که در شهریورماه ۱۳۹۷ در مجموع ۵۲ هزار و ۲۸۲ دستگاه خودپرداز بانکی در سراسر کشور فعال بوده که نسبت به شهریور سال قبل، ۹.۵ درصد افزایش یافته است. در این مدت ۳۹۹ میلیون تراکنش بانکی به ارزش ۱۰۲۸.۵ میلیارد ریال در کل کشور انجام شده است.
نموارهای زیر تعداد دستگاه های خودپرداز و تراکنش های آنها را در میان بانک های مختلف مقایسه کرده اند.
براساس نمودار۱، بانک ملی به عنوان بانک دولتی با ۷۷۶۷ خودپرداز در کل کشور، بیشترین تعداد دستگاه های خودپرداز یا ATM را در میان سایر بانک ها به خود اختصاص داده به طوری که ۱۴ درصد از خودپردازهای کل کشور متعلق به بانک ملی است. پس از آن بانک صادرات ایران که جزء بانک های غیردولتی ایران است با ۵.۱ هزار دستگاه خودپرداز (سهم ۹ درصدی) رتبه دوم را به خود اختصاص داده است.
براساس آمار بانک مرکزی ایران، بیشترین تعداد دستگاه های خودپرداز بانک ملی به ترتیب در استان های تهران (۱۳۹۵ دستگاه)، خراسان رضوی (۵۰۶ دستگاه) و اصفهان (۴۴۸ دستگاه) است. بیشترین تعداد دستگاه های خودپرداز بانک صادرات نیز به ترتیب متعلق به استان های تهران (۹۵۳ دستگاه)، اصفهان (۵۱۵ دستگاه) و خراسان رضوی (۳۹۹ دستگاه) است.
در شهریور ۱۳۹۷، بانک ملی با ۲۹.۳ هزار میلیارد تومان تراکنش در مجموع بیشترین میزان تراکنش از طریق دستگاه های خودپرداز را در میان سایر بانک ها از آن خود کرده است. پس از بانک ملی، بانک ملت با ۱۴.۴ هزار میلیارد تومان تراکنش در جایگاه دوم قرار دارد (نمودار ۲).
در میان استان های مختلف نیز، بیشترین ارزش تراکنش انجام شده از طریق خودپردازهای بانک ملی به ترتیب در استان های تهران (۵.۷ هزار میلیارد تومان)، اصفهان (۲.۲ هزار میلیارد تومان) و خراسان رضوی (۱.۸ میلیارد تومان) بوده و بیشترین ارزش تراکنش از طریق خودپردازهای بانک ملت نیز متعلق به استان های تهران (۲.۷ هزار میلیارد تومان)، خراسان رضوی (۱.۱ هزار میلیارد تومان) و فارس (۱.۱ هزار میلیارد تومان) بوده است.
نمودار ۳ تعداد دستگاه های خودپرداز بانک ها را به ازای هر شعبه به ترتیب بیشترین دستگاه خودپرداز در بانک ها نشان می دهد. براین اساس بانک ملی (با ۳.۲۷۵ شعبه در سراسر کشور) به ازای هر شعبه موجود در کشور ۲.۴ خودپرداز بانکی وجود دارد. در بانک های دی و سامان تعداد خودپردازها به ازای شعب موجود آنها از سایر بانک ها بیشتر است. برخلاف آنچه به نظر می رسد در برخی بانک های دولتی از جمله ملی، مسکن و کشاورزی تعداد خودپردازها با توجه به تعداد شعب بانکی نسبتا پایین است.
مطابق نمودار۴، در شهریورماه ۱۳۹۷ تعداد دستگاه های خودپرداز در بانک های دولتی ۱۵ هزار و ۱۶۹ دستگاه و در بانک های غیردولتی ۱۵ هزار و ۸۰۷ دستگاه بوده است. در واقع با وجود اینکه تعداد بانک های دولتی بسیار کمتر از بانک های غیردولتی است( ۷ بانک دولتی در مقابل ۲۳ بانک غیردولتی)، ۴۵ درصد دستگاه های خودپرداز بانکی متعلق به بانک های دولتی و ۴۷ درصد متعلق به بانک های غیردولتی است.
براساس نمودار ۵، ارزش تراکنش های انجام گرفته از طریق دستگاه های خودپرداز در شهریورماه ۱۳۹۷ در بانک های دولتی حدود ۴۰۷ هزار میلیارد ریال بوده و در بانک های غیردولتی (به جز بانک صادرات) حدود ۲۵۸ هزار میلیارد ریال بوده است.
تعداد خودپرداز بانکی به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت بزرگسال (۱۵ ساله و بالاتر) در ایران و سایر کشورها
براساس آخرین آمار بانک جهانی در سال ۲۰۱۷، به ازای هر صد هزار نفر جمعیت بزرگسال جهان تعداد ۴۳.۵ دستگاه خودپرداز وجود دارد. در این میان، کشور کانادا با ۲۲۷.۸ دستگاه به ازای هر صد هزار نفر بزرگسال، بیشترین دستگاه خودپرداز را دارد و کشورهای سن مارینو ۱۸۲.۹ دستگاه، پرتغال ۱۶۸ دستگاه و فدراسیون روسیه ۱۶۳.۹ دستگاه از این منظر در رتبه های بعدی قرار دارند.
کمترین تعداد دستگاه خودپرداز به ازای هر صدهزار نفر جمعیت بزرگسال نیز در کشورهای سودان جنوبی (۰.۴ دستگاه) و افغانستان (۱.۳ دستگاه) است. نمودار ۶ تعداد دستگاه های خودپرداز را در میان ایران و برخی کشورهای منتخب نشان می دهد:
بررسی تعداد خودپردازهای بانکی برحسب درآمد کشورها در سال ۲۰۱۷ نشان می دهد تعداد خودپرداز (به ازای هر صدهزار نفر جمعیت بزرگسال) در کشورهای با درآمد بالا نسبت به سایر کشورها بیشتر است. برحسب منطقه نیز در آمریکای شمالی نسبت به سایر مناطق در دنیا تعداد خودپردازها (به ازای هر صدهزار نفر جمعیت بزرگسال) بیشتر است. تعداد خودپردازهای بانکی (به ازای هر صد هزار نفر جمعیت بزرگسال) در ایران، از خاورمیانه و شمال آفریقا بالاتر است. در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا این تعداد ۴۰.۷ است در حالی که این رقم برای ایران ۷۶.۵ است.
انجمن معاملات امن اروپا (EAST) تخمین زده است که تا نیمه نخست سال ۲۰۱۸ در مجموع حدود ۴۱۴ هزار دستگاه خودپرداز بانکی در اتحادیه اروپا وجود دارد که نسبت به مجموع تعداد آن در سال ۲۰۱۷، حدود ۰.۲ درصد افزایش یافته است. هرچند تعداد دستگاه های خودپرداز در بسیاری از کشورها کاهش داشته اما افزایش دستگاه های خودپرداز غیربانکی این تعداد را ثابت نگه داشته است. در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا، کشورهای انگلیس، آلمان و فرانسه بیشترین تعداد دستگاه های خودپرداز را به خود اختصاص داده اند.
همچنین مطابق آمارهای EAST تعداد خودپردازها به ازای هر ۱۰ هزار نفر جمعیت در کشورهای اروپایی محاسبه شده که بین ۱۱.۲ تا ۲.۸ متغیر است. این عدد برای ایران در شهریور ۹۷ برابر با ۶.۹ است.
