هجمه سالیان اخیر بومیان شرق گلستان برای برداشت قارچ "ترافل "با هدف امرار معاش و کسب درآمد، آسیب جدی به ریشه درختان جنگلی منطقه وارد کرده است؛ موضوعی که سبب شد تا محققان گلستانی با هدف حفظ محیط زیست به فکر روش جایگزین تولید این قارچ و بارور کردن ریشه درختان مثمر باغی بیفتند.
قارچ ترافل که در زبان محلی به نام دُنبَلان مشهور است، نوعی قارچ خوراکی گران‌قیمت و کمیاب است که به طور معمول در بهار و تابستان رشد می کند.
ترافل انواع مختلفی دارد و در گونه‌های مختلف به رنگ‌های قرمز تیره، خاکستری، سفید، بنفش و سیاه یافت می‌شود که در دشت‌های مراوه‌تپه و گلیداغ گلستان اغلب قارچ ترافل قهوه‌ای آن هم در مقطع کوتاهی از فصل بهار جمع‌آوری می‌شود.
علاوه بر آن، قارچ ترافل سیاه در مناطق جنگلی دارای پوشش گیاهی انجیلی، بلوط و ولیک رشد می‌کند که جنگل‌های شمال از گیلان تا گلستان رویشگاه آن است که برداشت آن از اسفندماه آغاز شده و تا شهریور ادامه می یابد.
محدوده زیستگاهی ترافل در حوزه شرق گلستان به ویژه گالیکش است هر چند در مناطقی از مینودشت ، علی آباد کتول و گرگان نیز رویش این قارچ گزارش شده است.
برداشت بی رویه و غیر اصولی قارچ ترافل به دلیل قیمت بالای آن به معضلی برای مناطق جنگلی استان تبدیل شده است.
از این قارچ در صنایع داروسازی، تولید روغن های معطر، صنایع غذایی و رستوران ها استفاده می شود و به سبب کمیاب بودن ، متقاضیان برای خرید آن بهای گزافی پرداخت می کنند که قیمت بالای ترافل جوامع پیرامون این زیستگاه ها را وادار به هجمه و دست اندازی به این ثروت الهی کرده است.
یکی از کارشناسان و محققان علوم جنگل‌کاری در گفتگو با خبرنگار ایرنا از کسب موفقیت در حوزه تکثیر غیر مستقیم قارچ ترافل خبر داد.
مظاهر جعفرنیا گفت: پروژه “تولید نهال های بارور شده با اسپور قارچ ترافل سیاه” از سال ۹۷ در گلستان آغاز شده است و در این مدت با تحقیقات فراوان توانستیم نهال هایی بارور به قارچ ترافل را به ثمر برسانیم.
وی افزود: در حال حاضر و در سال سوم تحقیقات ۳ هزار اصله نهال بلوط و ۵۰۰ اصله نهال فندق با اسپور قارچ ترافل بارور تولید شد که گونه فندق پس از ۳ الی ۴ سال و بلوط بعد از ۶ سال ترافل تولید می‌کند.
بگفته جعفرنیا نهال های تولید شده بطور متوسط قابلیت تولید ۱۰۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم قارچ ترافل در هکتار را خواهند داشت و به مدت ۳۰ سال به باردهی ترافیل می پردازند که اوج بار دهی این نهال ها از ۱۰ سالگی است .
علی فندرسکی از فعالان منابع طبیعی و محیط زیست گلستان نیز در خصوص کاربرد این قارچ گفت : از ترافل برای محافظت از کبد و درمان قند خون استفاده می شود.
وی گفت : این قارچ در مجاورت ریشه درختان بلوط رشد می کند و به طور معمول در اندازه یک گردو و شاید بزرگتر است که ظاهری ناهمگون و شبیه سیب زمینی دارد.
فندرکسی با اشاره به اینکه سود اصلی برداشت قارچ ترافل در گلستان به جیب دلالان می رود ، خاطرنشان کرد: دلالان قارچ ترافل را از اهالی بومی با قیمت ناچیزی بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تومان می‌خرند و آن را با قیمتی بین هشت تا ۱۰ میلیون تومان به کشورهای عربی صادر می‌کنند.
این فعال محیط زیستی گفت که بر اساس برخی شنیده ها قیمت این محصول در بازارهای اروپایی به بیش از ۲ هزار یورو می رسد.
استاندار گلستان نیز در خصوص تخریب گسترده زیستگاه های قارچ ترافل ابراز نگرانی کرد.
هادی حق شناس در کارگروه مقابله با قاچاق کالا و ارز گلستان، خواستار تشدید اقدامات کنترلی و بازدارنده برای برخورد با عاملان برداشت غیر مجاز این قارچ در شرق استان شد.
وی افزود: ایجاد ساز و کارهای مناسب برای برداشت منطقی از این موهبت الهی توسط منابع طبیعی ضرورت دارد و دستگاه های متولی باید تا حد امکان تحقیقات خود را برای تکثیر باغی این محصول تکمیل کنند تا زمینه بهبود معیشت جوامع پیرامونی این زیستگاه های فراهم شود.
بگفته حق شناس قیمت گزاف این قارچ در خارج از کشور فرصت مناسبی برای حمایت از مشاغل هم سو با منابع طبیعی است و باید مسیری ترسیم شود تا در کنار حفظ طبیعت، امکان بهره مندی از این فرصت گرانبها برای حاشیه نشینان جنگل گلستان فراهم شود .
مدیرکل منابع طبیعی گلستان هم در گفتگو با خبرنگار ایرنا از استمرار گشت های بازدارنده برای برخورد با متخلفان حوزه برداشت قارچ ترافل خبر داد و گفت : در چند سال اخیر ۴ هزار قطعه از ابزار آلات برداشت ترافل و در سال گذشته هزار و ۶۰۰ کیلو از این قارچ از متخلفان کشف شد
وی اظهارداشت : مناطق تجمع خریداران و فروشندگان این قارچ در شرق گلستان شناسایی و با افراد فعال این بخش برخورد قانونی شد و تلاش کردیم با قطع زنجیره خرید، هجمه به زیستگاه های این قارچ را کاهش دهیم.
وی گفت : برداشت کنندگان این قارچ در پوشش گروه های خانوادگی در مناطق جنگلی حاضر و مبادرت به تخریب منابع طبیعی می کنند که این روش های جدید تجاوز به طبیعت، کار کنترل در عرصه های طبیعی را سخت تر کرده زیرا امکان نظارت بر همه خانواده ها و مسافران در مناطق جنگلی وجود ندارد .
قزل سفلو گفت : کلنگ زنی و تیشه زنی برای یافتن قارچ یکی از خسارت های وارده از سوی افراد است که علاوه بر اینکه به ریشه درختان میزبان آسیب می زند به اسپور قارچ نیز صدمه جدی وارد می کند
مدیر منابع طبیعی گلستان ادامه داد: قارچ ترافل ابتدا باید کامل شود تا بتواند خود را تکثیر کند اما برداشت نارس موجب می شود امکان برداشت آن در سالهای بعد گرفته می شود .
قزل سفلو گفت : در موضوع برداشت قارچ ترافل هیچ اختلاف نظری وجود ندارد اما باید رویه اصولی در برداشت و بهره برداری آن به اهالی و ذینفعان آموزش و آنان نیز متعهد به اجرای آن شوند.
مدیر کل منابع طبیعی گلستان گفت: با همکاری سازمان جنگل ها و مراتع و مراکز تحقیقاتی کشور، پروژه امکان سنجی رشد قارچ ترافل بر روی درختان باغی در دست اقدام است و تاکنون دستاوردهای خوبی از این مطالعات حاصل شد.
