برنامه های اسلام، برای رسیدن انسان به خوشبختی و سعادت جاودانه تدوین شده است؛ سعادتی که گستره‌ای به پهنای دنیا و آخرت دارد. در این میان، روزه عبادتی است که در دستیابی بشر به سوی کمال و تعالی نقش بسزایی دارد.
احمدرضا هدایتی؛برنامه های اسلام، برای رسیدن انسان به خوشبختی و سعادت جاودانه تدوین شده است؛ سعادتی که گستره‌ای به پهنای دنیا و آخرت دارد. در این میان، روزه عبادتی است که در دستیابی بشر به سوی کمال و تعالی نقش بسزایی دارد.
بسیاری از آداب و سنن اسلامی نه تنها موجب رشد روحی و معنوی می‌گردد بلکه بهداشت و سلامت بدن را نیز تضمین می‌کند. از جمله دستورات خداوند که این اهداف را محقق می‌سازد روزه است. انسان روزه دار در سایه روزه داری می‌تواند به رشد روحی و جسمی خود کمک کند و هرگونه آفت و میکروبی را از روح و جسم خود بزداید.
روزه در ادیان الهی:
روزه از آن واجباتی است که در تمام ادیان الهی به عنوان یک رکن اصلی به شمار آمده است. علاوه بر ادیان الهی مثل اسلام ، مسیحیت و یهودیت در عقاید دیگر که جزء ادیان الهی نیستند مانند بت‌پرستان هند نیز این امر وجود دارد؛ هرچند در جزئیات و کیفیت گرفتن روزه تفاوتهایی وجود دارد.
قرآن کریم در این خصوص می‌فرماید : «ای کسانی که ایمان آورده اید، روزه بر شما نوشته شد، همان گونه که بر کسانی که قبل از شما بودند، نوشته شده، تا پرهیزگار شوید.»
علامه طبرسی مفسر بزرگ قرآن نیز بر وجوب روزه در میان همه ادیان تصریح می کند و می نویسد: روزه در میان انبیا و امت آنان همواره از زمان آدم تاکنون مورد توجه بوده است.
روزه در اسلام:
در دین اسلام نیز از روزه به عنوان یکی از واجبات الهی نام برده شده است. در چندین آیه از قرآن، دستور روزه گرفتن در ماه رمضان و بسیاری از احکام مربوط به آن آمده است، در آیات دیگری نیز دستور روزه گرفتن به عنوان کفّاره برخی گناهان ذکر شده است.
منافع روزه:
خداوند متعال قوانینش را بر مبنای فطرت انسانها بنانهاده و در دستوراتش مصلحت انسان را لحاظ کرده است. امام باقر(علیه السلام) می فرماید: “خداوندی که انسان را خلق کرده می‌داند که چه چیزی برای او مفید و چه چیزی مضر است در نتیجه چیز مفید را حلال و چیز مضر را حرام کرده است.
خداوند حکیم است و کارش بر اساس حکمت است و کار قبیح و بیهوده‌ای انجام نمی‌دهد؛ لذا در ورای هر امر و نهی الهی، حکمتی نهفته است. روزه نیز یکی از اوامر الهی است که به طور حتم و یقین از حکمت و فلسفه خاص خود برخوردار است.
منافع معنوی:
روزه دارای منافع معنوی و اخلاقی بسیاری است که به برخی از آنها اشاره می کنیم: روزه مایه تقرب به خداوند متعال است – روزه سبب پایداری اخلاص می شود – روزه سبب مهار شهوات می شود – روزه انسان را به نظم و قناعت و صبر و سایر فضائل عادت می دهد.
منافع اجتماعی:
روزه ماه رمضان فرد مسلمان را در معرض یک تجربه واقعی از گرسنگی و محرومیت قرار می دهد و بدینوسیله حس همدلی و همدردی با نیازمندان کمک به آنها را در او زنده نگه می دارد و اولاً سفره‌های ساده ماه رمضانپیوندهای دوستانه و خانوادگی را تحکیم می‌کند،ثانیاًروزهباعثتقویت عامل صبر در جامعه می‌شود، ثالثاً تقویت هنجارهای اجتماعی و ایجاداحساس هماهنگی و همرنگی در مردم می‌شود،
بنابراین تعجب برانگیز نیست که هر ساله، طبق آمارهای رسمی نهادهای انتظامی و قضایی، میزان تخلفات و جرایم مختلف در طول ماه رمضان، کاهش چشمگیری پیدا کرده است.
منافع بهداشتی:
روزه دارای منافع بهداشتی بسیاری نیز می باشد؛ روزه سبب به وجود آمدن نظم و حساب در کار ذخایر بدنی می‌شود. همچنین سبب پاک شدن بدن از سموم و تازه شدن مواد بین بافتی آن می‌شود.
با توجه به اینکه شهرها به خصوص شهرهای صنعتی هوای آلوده دارند و دارای مقداری از گازهای فلزات سنگین مانند سرب و جیوه و آهن هستند که از راه ریه به همراه هوای تنفسی وارد بدن می شود و از طرفی ضرر سرب بر گلبول های قرمز خون نسج عصبی و استخوانی ثابت شده که باعث کم خونی و عصبانیت و لاغری و دردهای استخوانی می شود، روزه و گرسنگی ملایم، اسید دزترشی خون را بالا می برد و باعث می شود این مواد سمی از محل های خود خارج شده، وارد جریان خون گردد و از کلیه ها دفع شوند.
منافع پیشگیرانه:
روزه سبب پیشگیری بسیاری از بیماریها می شود. خوردن در طول سال و به‌خصوص پرخوری باعث می‌شود که مواد اضافی جذب بدن نشود و به صورت چربی های مزاحم در نقاط مختلف بدن یا چربی و قند اضافی در خون باقی بماند. این مواد اضافی در لابلای عضلات بدن در واقع لجنزار های متعفتی برای پرورش انواع میکروب ها است و در این حال بهترین راه برای مبارزه با این بیماری ها نابود کردن آن از طریق امساک و روزه می باشد.
روزه زباله ها و مواد اضافی و جذب نشده بدن را می سوزاند و در واقع بدن را خانه تکانی می کند، به علاوه یک نوع استراحت قابل ملاحظه برای دستگاه های گوارشی است که در تمام سال به طور دائم مشغول کارند و نیز عامل مؤثری برای سرویس کردن آنهاست.
دکتر فریتس بکر می‌گوید: روزه گرفتن نه گرسنگی کشیدن است نه یک روش درمان‌گر، بلکه یک نوع استراحتی است که به بدن این امکان را می‌دهد که خود را برای ترمیم و نظافت درونی و بیرون ریختن مواد مزاحم بسیج نماید و دوباره خود را پاکسازی و بازسازی کند.
نظر پزشکی در مورد منافع درمانی روزه:
روزه دارای منافع درمانی زیادی نیز هست، به گونه‌ای که در سوئیس، آلمان، انگلستان، آمریکا و… بیمارستان‌هایی وجود دارد که بیماران را به روش روزهداری درمان می‌کنند.
دکتر فریتس بکر می‌گوید: مطمئن‌ترین، بی ضررترین و بی‌خطرترین روش درمانی، روزه درمانی است و هیچ روشی را نمی‌توان با آن مقایسه نمود، به نظر من و دکتر شلتون روزه درمانی بهترین روش برای درمان بیماریهای معده، روده و سلسله اعصاب است.
به وسیله روزه درمانی می‌توان از شر زائدات جمع شده در بدن راحت شد و به کل ارگانیسم بدن این امکان را داد که اعمال حیاتی خود را دوباره مرتب و منظم نماید. روزه یک عمل جراحی بدون چاقو است هم چنان که دکتر سیمرمن آن را تشریح کرده است.
دکتر کارل نیز می‌گوید: در روزه ابتدا گرسنگی و گاهی نوعی تحریک عصبی و بعد ضعفی احساس می‌شود، ولی فعالیت‌های مهمی رخ می‌دهد، قند کبد در خون می‌ریزد و چربی‌هایی که در زیر پوست ذخیره شده اند و پروتئین‌های عضلات و غدد و سلول‌های کبدی آزاد می‌شوند و به مصرف تغذیه بافت‌ها می‌رسند و بالاخره تمام اعضا مواد خاص خود را برای نگهداری تعادل محیط داخلی و قلب قربانی می‌کنند و به این ترتیب روزه، تمام بافت های بدنی را می‌شوید و آنها را عوض می‌کند.
دکتر ژان فروموزان روش معالجه با روزه را به شست وشوی احشا تعبیر می کند که: در آغاز روزه داری زبان باردار است، عرق بدنی زیاد است، دهان بو می گیرد، گاه آب از بینی راه می‌افتد و همه علامت شروع شست وشوی کامل بدن است، پس از ۴-۳ روز بو برطرف می‌شود، اسید اوریک ادرار کاسته و شخص احساس سبکی و خوشی خارق العاده می‌کند، در این حال اعضا هم استراحتی دارند.
الکسی سوفورین دانشمند روسی نیز می‌نویسد: درمان از طریق روزه فائده ویژه‌ای برای درمان کم خونی، ضعف روده‌ها، التهاب بسیط و مزمن، دمل‌های خارجی و داخلی، سل، اسکلیروز، روماتیسم، نقرس، استقساء، نوراستنی، عرق السناء، خراز (ریختگی پوست)، بیماریهای چشم، مرض قند، بیماریای جلدی، بیماری های کلیه، کبد و بیماریهای دیگردارد. معالجه از طریق امساک اختصاص به بیماریهای فوق ندارد بلکه بیماری‌هایی که مربوط به اصول جسم انسان است و با سلول‌های جسم آمیخته شده همانند سرطان سفلیس، سل و طاعون را نیز شفا می‌بخشد.
دانشمند دیگری در این رابطه می گوید: پزشکان همه به این نکته رسیده‌اند که روزه گرفتن روزهای ماه مبارک رمضان همچون سی عدد قرص است که هر سال مصرف می‌شود تا معده تقویت و خون تصفیه و بافت‌های خون ترمیم گردد.
دکترکارلو امریکایی نیز می‌نویسد: «شخص بیمار باید در هر سال مدتی از غذا پرهیز کند، زیرا مادامی که غذا به تن میرسد، میکروب‌ها در حال رشد هستند، ولی هنگامی که از غذا پرهیز می‌کند، میکروب‌ها رو به ضعف میروند. سپس میافزاید: روزهای که اسلام واجب کرده، بزرگترین ضامن سلامتی تن می‌باشد.
دکتر عبدالعزیز در کتاب طب و بهداشت اسلام نیز می گوید: روزه برای معالجه در موارد زیر استفاده می شود:
در موارد اضطرابات مزمن امعاء – هنگام زیاد شدن وزن که ناشی از کثرت خوراک و کمی حرکت باشد – زیادی فشار خون – مرض قند – در مورد التهاب حاد و مزمن کلیه – در مورد امراض قلب – التهاب مزمن مفاصل.
بنابراین درصورتی که فرد روزه دار توصیه‌های بهداشتی را رعایت کند، به‌طور طبیعی بعد از ماه رمضان، به‌دلیل کاهش چربی‌های بدن باید تا چند کیلوگرم کاهش وزن پیدا کند. هرچند در سال‌های اخیر متأسفانه به‌دلیل عادات و رفتارهای غلط غذایی، روزهداری موجب کاهش وزن نمی‌شود و تهیه انواع و اقسام خوراکی‌ها و شیرینی‌های مختلف در مهمانی‌های افطار نه‌تنها موجب از بین بردن اثرات معنوی روزه شده بلکه با اسراف و پرخوری باعث اضافه وزن و چاقی نیز شده است.
باید توجه داشت که این منافع بهداشتی و درمانی وقتی حاصل می شود که با استفاده از فلسفه روزه استراحت لازم را به معده و دستگاه گوارشى داد، و اگر انسان مراقب نباشد و در هنگام افطار و سحر در خوردن زیاده روى کند و غذاهای متنوع و ناسازگار با هم بخورد نه تنها اثر بهداشتى و درمانی روزه حاصل نمی شود، بلکه چه بسا دچار بیماریهای جدیدی نیز می شود.
عواقب اُخروی روزه‌خواری:
از جنبه اخلاقی و شرعی روزه نگرفتن در ماه مبارک رمضان یک گناه کبیره است، پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «کسی که کار نیک و خیری انجام دهد و آن را از غیر خدا پنهان دارد، عملش۷۰ برابر می‌شود نسبت به کسی که عمل حسنه‌ای را آشکار می‌سازد و کسی که مرتکب گناهی می‌شود، اگر آن گناه را فاش و آشکار نماید، مورد غضب خدا واقع می‌شود اما اگر آن را پنهان داشت، آمرزیده خواهد شد.»
کفاره روزه‌خواری:
کفارات موجب بخشیده و نادیده گرفته شدن گناه می‌شوند و زمینه رفع عقاب را فراهم می‌آورند، عناوین کفاره روزه عبارتند از: ۱. آزاد کردن یک بنده ۲. سیر کردن شصت فقیر و یا به هر کدام یک مد، – تقریباً ده سیر است- طعام دادن یعنی گندم یا جو و مانند اینها ۳. گرفتن دو ماه روزه که سی و یک روز آن باید پی در پی باشد.
حکم قانونی روزه‌خواری:
تظاهر به روزه‌خواری (مثل سیگار کشیدن یا آب خوردن) حتی در یک خیابان بدون رفت و آمد هم جرم است. اما اگر همین عمل در حیاط خانه شخص اتفاق بیفتد و همسایه او را ببیند جرم نیست، در واقع هر چند روزه خواری ذاتا یک فعل حرام محسوب می‌شود که دارای عواقب اخروی است، ولی تا زمانی که این عمل در انظار عمومی انجام نگیرد، دارای مجازات قانونی نخواهد بود.
با همه این توصیفات باید توجه داشت که روزه حکم واجب الهی است و این منافعی که برای روزه ذکر شد، مانند توجه به وضعیت فقیران و گرسنگان، سلامت و تندرستی بدن و سایر موارد، همگی حکمت‌های حکم روزه هستند نه علت واجب بودن روزه؛ بنابراین حتی اگر فردی ورزشکار باشد و هیچ درد و بیماریای هم نداشته باشد و کاملا سالم باشد، باز هم بر اساس حکم الهی روزه بر او واجب می‌باشد.
منبع:دانشگاه علو پزشکی بوعلی یسنا
