حافظ خوانی و گرفتن فال حافظ از سنت های قدیمی شب یلداست که برای ما ایرانیان به یادگار مانده است.
سرویس اجتماعی اقتصاد شمال ، حافظ در میان ایرانیان عرج و قرب زیادی دارد و اشعار ارزشمند او نقل محافل است. در اشعار این شاعر بزرگ جذبه و گیرایی زیادی نهفته است. شاید برای خیلی ها جالب باشد تا بدانند چرا با اشعار حافظ آن هم در شب همچون شب یلدا فال می گیرند.
مرسوم است که در شب یلدا، بزرگ خانواده تفألی به دیوان حافظ می‌زند و اهل ذوق و شاعری، سروده‌های خود را برای دیگران می‌خوانند. در مجموع اینها آدابی است که از فرهنگ باستانی مهر در میان مردم باقی مانده و هر سال با شب یلدا نو می‌شود.
شب یَلدا یا شب چلّه یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است. در این جشن، طی شدن بلندترین شب سال و به دنبال آن بلندتر شدن طول روزها در نیم‌کرهٔ شمالی، که مصادف با انقلاب زمستانی است، گرامی داشته می‌شود.
یلدا به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) گفته می‌شود. خانواده‌های ایرانی در شب یلدا، معمولاً شامی فاخر و همچنین انواع میوه‌ها و رایج‌تر از همه هندوانه را مهیا و دور هم سرو می‌کنند. پس از سرو تنقلات، قصه‌گویی بزرگان خانواده برای دیگر اعضای فامیل و همچنین فال‌گیری با دیوان حافظ رایج است.
شب یلدا در نقاط محتلف ایران و در میان اقوام همراه با آئین ویژه آن قوم گرفته می شود. دور هم نشینی، خوردن تنقلات، انار و هندوانه به همراه متل گفتن و شعر خوانی به خصوص حافظ خوانی و فال حافظ از نقاط اشتراک مراسم یلدا در میان اقوام اسرانس است.
فال حافظ گرفتن در شب نشینی های زمستان و مناسبت هایی چون چهارشنبه آخر ماه صفر، چهارشنبه سوری، شب سیزده صفر، بعداز ظهر سیزده به در، تیرماه سیزده شو(جشن تیرگان درمازندران) هم از باور های همگانی است اما با این حال سنت حافظ خوانی درشب یلدا بیشتر وصف الحال است و رواج بیشتری بین خانواده های ایرانی دارد. غیر از فال حافظ فال کوزه هم از دیگر سنت های شب یلداست که دربرخی نقاط رواج دارد.
چرا فال حافظ می گیرند؟
برای پاسخ دادن به این پرسش و اینکه چرا اشعار حافظ از میان شاعران کهن و کلاسیک به عنوان فال گرفتن انتخاب می شود، شاید استاد بهاءالدین خرمشاهی بهتر گزینه باشد:
«راز فال حافظ این است که حافظ نظر کرده است، او به مردم ایران نظر دارد و مردم به او نظر دارند و خدا به هر دو. حافظ به تنوع مضامین و معانی معروف است. مضمون به جهان شعر باز می‌گردد و معنا به زندگی واقعی مربوط است. حافظ به معنا بیشتر پرداخته و بسیار با ما حرف زده است؛ بیش از هر کسی، اما نه به اندازه سعدی.
نمونه‌های بسیاری هست که فال حافظ گرفته می‌شود، و شعرهایی بسیار نادر از حافظ بسیار مرتبط با موضوع می‌آید، راز فال حافظ نظرکردگی اوست. اعتقاد به آخرت، اعتقاد به معاد، طنز از گفتمان‌های شعر حافظ است، اما طنز موضوع و روش شعر او هم هست، او طنز را به چند شیوه به کار می‌برد؛ سر به سر گذاشتن با معشوق، سر به سر گذاشتن با احترام مقدسات دینی مثل تسبیح که بیشتر با طریقت انجام می‌شود و نه شریعت چون شریعت مقدس است.
باده‌ستایی، عشق، عرفان، اخلاق و اخلاقیات، پندپذیری و پند ناپذیری، استغنا، جبرگرایی و تسلیم به رضا، بی‌اعتباری به جهان، توکل و حق‌شناسی از مباحث مهم شعر حافظ است.»
چطور فال حافظ بگیریم؟
مشهور است که امروز در خانهٔ هر ایرانی یک دیوان حافظ یافت می‌شود. ایرانیان طبق رسوم قدیمی خود در روزهای عید ملی یا مذهبی نظیر نوروز بر سر سفره هفت سین، و یا شب یلدا، با کتاب حافظ فال می‌گیرند.
برای این کار، یک نفر از بزرگان خانواده یا کسی که بتواند شعر را به خوبی بخواند یا کسی که دیگران معتقدند به اصطلاح خوب فال می‌گیرد ابتدا نیت می‌کند، یعنی در دل آرزویی می‌کند. سپس به طور تصادفی صفحه‌ای را از کتاب حافظ می‌گشاید و با صدای بلند شروع به خواندن می‌کند.
کسانی که ایمان مذهبی داشته باشند هنگام فال گرفتن فاتحه ای می‌خوانند و سپس کتاب حافظ را می‌بوسند، آنگاه با ذکر اورادی آن را می‌گشایند و فال خود را می‌خوانند.
