سامانه صیاد با متمرکزسازی درخواست‌های دسته چک‌های مشتریان، امکان اعتبارسنجی صاحبان حساب و امضا رو فراهم کرده تا از اختصاص دسته چک به افراد فاقد صلاحیت و بد سابقه جلوگیری کند.
برترین ها: همان طور که می‌دانید چک یکی از ابزارهای مهم نظام پرداخت کشور محسوب میشود و همیشه نقش قابل توجهی در تسویه مبادلات داشته، اما به هر حال طی سالهای گذشته صدور چک‌های بلامحل زیاد شده و در نهایت این امر باعث افزایش عدم مقبولیت و اعتبار چک در کشورمان شد.
به همین دلیل سامانه صیاد با متمرکزسازی درخواست‌های دسته چک های مشتریان، امکان اعتبارسنجی صاحبان حساب و امضا رو فراهم کرده تا از اختصاص دسته چک به افراد فاقد صلاحیت و بد سابقه جلوگیری کند؛ همچنین به لطف این سامانه و با اختصاص شناسه منحصر به فرد به هر برگ چک، استعلام و پیگیری وضعیت چک ساده میشود و بدون شک این کار باعث افزایش اعتبار دسته چک در تبادلات مالی کشور خواهد شد.
اهداف بانک مرکزی از سامانه صدور یکپارچه دسته چک
- اعتبارسنجی یکپارچه
- کنترل دقیق اهلیت متقاضی دسته چک پیش از صدور آن
- استعلام وضعیت عملکرد صادر کننده چک توسط گیرنده آن
- جانمایی اقلام اطلاعاتی
- افزایش امنیت چک
بازگشت اعتبار به چک
رئیس کل بانک مرکزی در جلسه شورای پول و اعتبار، وجود این سامانه را موجب «بازگشت اعتبار به چک» دانست. اعتباری که به دلایل مختلف از این ابزار گرفته شده بود و عملا کاربرد چک را از یک ابزار پرداخت کوتاه‌مدت تغییر داده بود. در گذشته به‌دلیل خلأهای موجود در سیستم بانکی و اعتباری کشور و نبود قوانین مشخص و شفاف، این ابزار در یک وجه به‌عنوان ابزار تامین مالی در کوتاه‌مدت مورد استفاده قرار می‌گرفت و در وجه دیگر نیز به‌عنوان ابزار ضمانت و وثیقه مورد بهره‌برداری قرار گرفته بود. این درحالی است که براساس ماده ۳۱۰ قانون تجارت «چک سندی است که به موجب آن، صادرکننده مقدار یا کل وجهی را که پیش مخاطب چک دارد مسترد می‌کند.» به عبارت دیگر، چک مانند سفته وسیله معامله اعتباری نیست؛ اما در شرایط کنونی از این ابزار به‌عنوان یک معامله اعتباری استفاده می‌شده است.
این روند باعث شده بود که در برخی موارد افراد نتوانند جریان اعتباری خود را تنظیم و در نتیجه میزان چک‌های برگشتی به مرور رشد کرده است. به همین دلیل است که رئیس کل بانک مرکزی فعال شدن سامانه صیاد را یکی از عوامل موثر در بازگشت اعتبار به چک عنوان کرده است. درحال حاضر سالانه به‌طور متوسط بیش از ۱۲۰میلیون قطعه چک عادی در مبادلات روزانه مردم رد و بدل میشود که ارزش آن بیش از ۶۰۰ هزار میلیارد تومان است. براساس آخرین آمارها میزان چک‌های برگشتی در تیر ماه بالغ بر ۵/ ۱ میلیون فقره بود که ارزش آن معادل ۱۳ هزار میلیارد تومان است. این موضوع به این معنا است که تقریبا از هر ۱۰ چک مبادله‌شده در سیستم بانکی ۲ فقره از آن برگشت خورده است.
استراتژی بانک مرکزی در چک‌های مدت‌دار
با توجه به اینکه مقدار زیادی از چک‌های قدیمی هنوز در بازار و دست اشخاص است فرآیند جایگزینی سامانه صیاد با چک‌های قدیمی چند ماهی به طول می‌انجامد و چک‌های صیادی به تدریج جایگزین چک‌های قدیمی می‌شوند. به گفته مسوولان چک‌های قدیمی (چک‌های فعلی) تا اردیبهشت ۹۷ کماکان بمانند شرایط کنونی قابلیت نقد شدن در شبکه بین بانکی یا همان کلر را دارند. یعنی فرد دارنده چک می‌تواند آن را در حساب کارسازی کند، اما از این تاریخ به بعد دیگر چک‌های قدیمی این قابلیت را ندارند و چک هر بانک صرفا در همان بانک قابل نقد شدن است.
ورود به نظارت اعتباری
با راه‌اندازی سامانه صیاد از سوی بانک مرکزی، از این پس چتر نظارتی نهاد ناظر علاوه بر گردش پولی حاصل از چک، بر جریان اعتباری پرداخت نیز گسترده میشود. یکی از مهم‌‌ترین ویژگی‌های سامانه صیاد کاهش تنش اعتباری و افزایش قدرت نظارت بر فرآیند صدور چک‌ها است. با فعال شدن این سامانه عملا در بخش اعتبار پرداختی، امکان رصد جریان چک‌ها وجود دارد. در سالهای گذشته فقدان یک سامانه جامع درباره اطلاعات ارقام چک‌ها و سوابق افراد، باعث کاهش کارآیی این ابزار شده و در نتیجه از اعتبار این ابزار کاسته بود. با فعال شدن سامانه صیاد امکان ارزیابی رفتار بانک‌ها و مشتریان از سوی مقام ناظر به راحتی صورت خواهد گرفت. به گفته مسوولان، اطلاعات و عملکرد هر کسی که متقاضی دسته چک باشد از طریق یک سامانه متمرکز در صیاد استعلام میشود و در صورتی که اهلیت لازم را برای گرفتن دسته چک داشته باشد، فرآیند صدور دسته چک برای وی اتفاق می‌افتد.
عملکرد سامانه صیاد به این صورت است که با مراجعه مشتری به شعبه، ثبت اولیه درخواست صدور دسته‌چک از سوی کاربر شعبه انجام می‌پذیرد و در صورت تایید از سوی رئیس شعبه، درخواست مورد نظر به منظور استعلام، به سامانه صیاد بانک مرکزی ارسال میشود. چنانچه درخواست‌دهنده از نظر بانک مرکزی، واجد شرایط دریافت دسته چک باشد، درخواست مذکور از سامانه صیاد به گروه صدور دسته چک به‌منظور شخصی‌سازی و چاپ چک ارسال خواهد شد.
شماره چک یکتا
یکی دیگر از نکات قابل تامل چک‌های صیاد داشتن شماره یکتا است. شماره یکتا یک شماره منحصر به فرد برای هر برگ چک است. این شماره به گیرنده چک امکان می‌دهد تا تنها با یک پیامک از میزان اعتبار فرد صادرکننده چک مطلع شود. با پیامک شماره یکتا به شماره‌ای که اعلام میشود، اطلاعات پایه فرد صادرکننده چک برای گیرنده چک ارسال میشود. هدف از این کار کاهش تنش‌های ناشی از صدور چک‌های بالامحل توسط افراد کم‌اعتبار است.
همچنین با این سامانه ابعاد چک‌های مختلف دولتی و خصوصی در یک استاندارد مناسب قرار می‌گیرد و در نتیجه امکان جعل این چک که کمتر خواهد شد. در این خصوص وجه تمایز، هریک از چک‌ها تنها درج نام و آرم بانک صادرکننده است. با صدور این نوع چک‌ها به محض آنکه اولین چک شخص برگشت بخورد، به‌دلیل وجود امکان استعلام و مطلع شدن افراد مبنی بر فاقد بودن اعتبار، بنابراین از اخذ چک‌های کسانی که بدحساب هستند اجتناب میشود و این می‌تواند بسیاری از پرونده‌های قضایی مرتبط را کاهش دهد.
حذف قدرت شعب در صدور دسته چک
از ویژگی‌های دیگر دسته چک‌های سامانه صیاد می‌توان به حذف نقش شعب بانکی در صدور دسته چک اشاره کرد. در این سامانه دیگر شعب بانکی مرجع صدور دسته چک نیستند، بلکه فرد درخواست‌کننده دسته‌چک از طریق سامانه بانک مرکزی اعتبارسنجی شده و دسته چک برایش صادر میشود.
دسته چک صیاد متحدالشکل است و تنها لوگوی بانک‌ها وجه تمایز آنها از یکدیگر است. این درحالی بود که در سالهای گذشته، امکان صدور دسته‌چک براساس روابط شعب و مشتریان شکل گرفته شده بود و راستی‌آزمایی شفافی برای فرد دارای چک وجود نداشت. در نتیجه این امکان وجود داشت که افراد پرریسک با سوابق نامناسب از مزیت این ابزار پرداخت بهره‌مند می‌شدند.
۷ ویژگی امنیتی چک‌های جدید
۱٫ در خمیر کاغذ چک‌های صیاد نیز از تصویر سه بعدی نشان و عبارت چاپخانه دولتی ایران استفاده شده که در مقابل نور قابل رویت است. همچنین در چک‌های صیاد، چاپ شماره سریال ها با استفاده از مرکب مشکی فلورسنت بوده و تحت تابش نور ماوراء بنفش به رنگ سبز تیره دیده میشود.
۲٫ علاوه بر این در فرایند ساخت کاغذ این چک ها از موادی استفاده شده که در صورت تماس با مواد شیمیایی از خود واکنش نشان داده و تغییر رنگ می‌دهد.
۳٫ استفاده از الیاف فلورسنتی که در سطح کاغذ پراکنده شده‌اند، دیگر ویژگی امنیتی چک‌های صیاد است. این الیاف در زیر نور ماوراء بنفش در چهار رنگ سبز، زرد، قرمز و آبی قابل مشاهده‌اند.
۴٫ سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی چک (صیاد) به منظور یکپارچه‌سازی فرآیند صدور دسته چک‌های بانکی از سوی بانک مرکزی پیاده‌سازی شده است.
۵٫ این سامانه با متمرکزسازی درخواست‌های دسته چک، امکان اعتبار سنجی صاحبان حساب و امضا را فراهم ساخته و از اختصاص دسته چک به افراد فاقد صلاحیت و بد سابقه جلوگیری می‌کند.
۶٫ همچنین با اختصاص یک شناسه منحصر به فرد به هر برگ چک امکان استعلام و پیگیری وضعیت چک از طریق پیامک برای گیرنده چک را تسهیل و باعث افزایش اعتبار دسته چک در تبادلات مالی کشور میشود.
۷٫ با استفاده از این سامانه در دو بعد شکلی و فرآیندی، تحولات مهمی از جمله اعتبارسنجی یکپارچه، کنترل دقیق اهلیت متقاضی دسته چک پیش از صدور و استعلام وضعیت عملکرد صادرکننده چک را ایجاد خواهد داشت.
منابع: اقتصاد نیوز- مجله خبری گوشی شاپ- خبرگزاری فارس
