گرمایش زمین و زمستان سخت

سرویس علمی اقتصاد شمال ،حدود هفت هزار سال پیش آخرین عصر یخبندان زمین به وقوع پیوست و پس از آن دوران تمدن بشریت آغاز شد.

بیشتر تغییرات آب و هوایی زمین به حرکات آن در مدار خود و چرخش آن به دور خورشید بستگی دارد چرا که این حرکات تعیین کننده میزان انرژی دریافتی زمین از خورشید است.

با این حال صنعتی شدن جوامع بشری در نیمه‌های قرن نوزدهم نظم آب و هوایی زمین را بر هم زد و فعالیت‌های انسان سبب تولید گازهای گلخانه‌ای از جمله دی‌اکسیدکربن در جو زمین شد. گازهای گلخانه‌ای که شامل بخار آب، دی‌اکسیدکرین، متان، دی نیتروژن مونوکسید هستند به طور طبیعی در جو زمین وجود دارند، اما فعالیت‌های صنعتی میزان آنها را به شدت افزایش داده است.

تجمع این گازها در جو سبب ایجاد پدیده‌ای به نام اثر گلخانه‌ای شده که در اثر آن انرژی گرمایی وارد شده به جو زمین در درون جو منعکس می‌شود و در نتیجه دمای زمین افزایش می‌یابد، پدیده‌ای که آن را با عنوان «گرمایش زمین» می‌شناسیم.

بررسی هسته یخچال‌های طبیعی که در گرینلند، قطب جنوب و همینطور قطب شمال وجود دارند نشان می‌دهد که چگونه دمای زمین در طی سالیان طولانی تغییر کرده است. حلقه‌های درختان کهن، رسوبات اقیانوس‌ها، صخره‌های مرجانی و لایه‌های سنگ‌های رسوبی نیز می‌توانند اطلاعات جامعی در مورد این تغییرات در اختیار ما قرار دهند.

بررسی این اجزای طبیعی نشان می‌دهد که سرعت گرم شدن کره زمین تقریبا ده برابر سریعتر از میزان متوسط ​​گرم شدن پس از آخرین عصر یخبندان است.

افزایش دمای هوا

از اواسط قرن نوزدهم درجه حرارت سطح زمین به طور متوسط ۱.۶۲ درجه فارنهایت (۰.۹ درجه سانتیگراد) افزایش یافته است، تغییری که عمدتا بوسیله افزایش دی اکسید کربن و سایر انتشار گازهای گلخانه ای در جو زمین به وجود آمده است. بیشترین افزایش دما در ۳۵ سال گذشته رخ داده است و از سال ۲۰۱۰ با پنج سال از گرم‌ترین سال‌های تاریخ زمین روبرو بودیم.

سال ۲۰۱۶ میلادی از سوی اداره کل ملی هوانوردی و فضا ایالات متحده آمریکا (ناسا) و اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده آمریکا (نوآ) به عنوان گرم‌ترین سال در تاریخ بشریت از قرن نوزدهم به این سو معرفی شد که در طی آن دمای جهانی به میزان ۱.۷۸ درجه فارنهایت (۰.۹۹ درجه سانتیگراد) گرمتر از میانگین نیمه قرن بیستم بود.

زمستان‌های سخت

با توجه به آنچه پیشتر گفته شد انتظار می‌رود گرمایش زمین سبب شود که با زمستان‌های گرمتری روبرو شویم. گرچه افزایش دمای زمین سبب شده در بسیاری از نقاط جهان دما در زمستان نیز بالاتر رود و بارش برف کمتر شود اما شاهد زمستان‌های سختی نیز هستیم که متاثر از تغییرات آب و هواست.

جریان جتی، گردباد قطبی و اِل‌نینو؛ رابطان گرمایش و سرمایش زمین

جریان‌ جتی (Jet Stream) بادهای نسبتا قوی و متمرکز در جو هستند که سبب بروز تغییرات قابل توجه در آب و هوا می‌شود. وقوع جریان‌ جتی در زمستان در مناطق نزدیک به قطب شمال و جنوب باعث می‌شود که افت شدید دمایی در این مناطق به وقوع پیوسته و در نتیجه زمستان‎های سرد و طولانی بوجود آیند. تغییرات آب و هوایی که در سال‌های اخیر رخ داده سبب پیدایش جریان‌ جتی در نقاط مختلفی شده و زمستان‌های سخت را رقم زده است.

گردباد قطبی (Polar Vortex) به توده‌ بسیار بزرگی از هوای خیلی سرد اطلاق می‌شود که در طول زمستان در مناطق قطبی پدید می‌آید. در واقع هر گرداب قطبی یک منطقه با فشار کم در مقیاس بزرگ است که در دو قطب شمال و جنوب چرخش کرده و توده‌های بزرگ هوای سرد و متراکم را با خود جابجا می‌کند. تغییرات آب و هوایی گردبادهای قطبی را نیز تحت تاثیر قرار داده و به ایجاد توده‌های هوای سرد که زمستان‌های سخت را ایجاد می‌کنند، منجر می‌شود.

اِل‌نینو (El Niño) نوعی رخداد اقلیمی کلان است که در اثر رها شدن انرژی انباشته شده آب‌های اقیانوس آرام به وقوع می‌پیوندد. نوسان در اِل‌نینو سبب می‌شود که چرخه‌های دمای بالا و پایین در مناطق مجاور اقیانوس آرام ایجاد گردد. اِل‌نینو بر دمای هوا و همچنین بارش برف و باران اثر می‌گذارد.

میانگین دمای آب و هوای منطقه اقیانوس آرام تحت تاثیر گرم شدن کره زمین دستخوش تغییرات چشمگیری شده است. این تغییرات سبب شده است که درجه حرارت اقیانوس‌ها دچار نوسان گردد و با دگرگونی در اکوسیستم اقیانوس‌ها تغییرات اقلیمی جدید ایجاد کند. این تغییرات می‌تواند افزایش بارش برف و باران در برخی مناطق و خشکسالی در مناطق دیگر را رقم بزند.

چه باید کرد؟

دانشمندان در سال‌های اخیر به بررسی دقیق اثرات مخرب گرمایش زمین بر حیات جانداران ساکن آن از جمله انسان پرداخته‌اند. افزایش آگاهی‌های جهانی در مورد این پدیده سبب شده است که دولت‌ها به دنبال یافتن راهکارهای اساسی برای مواجهه با آن باشند. روز ۱۲ دسامبر سال ۲۰۱۵ تفاهم‌نامه‌ای در لو بورژه در نزدیکی پاریس میان دولت‌ها به امضا رسید که به «توافق پاریس» مشهور است.

هدف از این توافق آن است که دولت‌ها با کاهش میزان تولید گازهای گلخانه‌ای از جمله دی‌اکسید کربن دمای کره زمین را تا پایان قرن بیست و یکم حدود ۲ درجه کاهش داده و به دمای پیش از صنعتی شدن جهان برسانند.

با این حال حدود ۱۸ ماه پس از امضای این توافق، ایالات متحده آمریکا به عنوان بزرگترین قطب اقتصادی جهان و دومین تولید کننده دی‌اکسیدکربن در جهان از این توافق خارج شد.

همچنین گزارش دوره‌ای یک نهاد ارزیابی تغییرات اقلیمی آمریکا که در سال گذشته میلادی منتشر شد حاکی از آن بود که گرمایش زمین تا پایان قرن جاری صدها میلیارد دلار به اقتصاد این کشور ضربه خواهد زد.

با این حال  دونالد ترامپ رئیس جمهوری ایالت متحده آمریکا در واکنش به این گزارش گفت که آن را باور نمی کند .کارشناسان بر این باورند که پایبندی به توافق پاریس در تضاد با سیاست‌های رسمی دونالد ترامپ در افزایش تولید و مصرف سوخت‌های فسیلی برای توسعه اقتصادی است و این مساله سبب خروج ایالات متحده از این توافق جهانی شده است.

بسیاری از متخصصان بر این باورند که گرچه آمریکا حدود ۱۵ درصد از تولیدات دی‌اکسید کربن در جهان را در اختیار دارد، اما حتی با وجود ترک این توافق از سوی این کشور، هنوز امکان دستیابی به هدف وجود دارد.