بنادر به عنوان دروازه ارتباطی کشور نقش موثری در توسعه اقتصادی و سیاسی دارد و خدمات موثری را برای صاحبان کالا و مشتریان فراهم می آورد و کشور ما که از شمال به دریای خزر و از جنوب به دریای عمان و خیلج فارس راه دارد از ظرفیت های قابل توجهی در این حوزه برخوردار است.
گیلان این نگین سبز انگشتری ایران زمین هم با وجود سه بندر مهم انزلی، آستارا و کاسپین از استانهای مهم و راهبردی کشور در این زمینه محسوب می شود.
موقعیت راهبردی این بنادر و قرار گرفتن در مسیر ترانزیتی کریدور شمال – جنوب، زیر ساختهای مناسب نظیر انبارهای چند منظوره، تجهیزات مدرن تخلیه و بارگیری و سیستم ترافیک دریایی، موقعیت مناسب جغرافیایی ونزدیکی به استانهای صنعتی تهران، البرز، قزوین، زنجان، آذربایجان (شرقی و غربی) این استان را از سایر نقاط کشور متمایز کرده و جایگاه ویژه ای به آن بخشیده است.
سه بندر مهم استان گیلان
مجتمع بندری انزلی با قدمتی بالغ بر ۱۰۰ سال حدود یک میلیون متر مربع مساحت، ۱۶ پست اسکله و ظرفیت اسمی ۱۱ میلیون تن یکی از مهمترین بندرهای ایران و بندری فعال بین کشورهای حاشیه دریای خزر است.
بندر آستارا در سال ۱۳۷۵ به جهت انجام فعالیت های تجاری – مسافری احداث و راه اندازی شد و در فروردین ۱۳۹۲ با پهلودهی کشتی های کانتینری به صورت رسمی آغاز به کار کرد.
بندر چند منظوره آستارا با وسعت ۶۰ هکتاری نخستین بندر بخش خصوصی کشور و نزدیک ترین و مقرون به صرفه ترین مسیر تجارت و حمل و نقل کالا بین آسیا، آفریقا و اروپا برای تخلیه و بارگیری کشتی های ۲ هزار و ۵۰۰ تن است.
بندر کاسپین هم از بنادر جوان کشور است که کلنگ احداث آن در سال ۱۳۹۵ توسط بخش خصوصی برزمین زده شد این بندر به عنوان یک بندر نسل سوم با مساحت پسکرانه عملیاتی و پشتیبان ۳۵۰ هکتاری با مساحت حوضچه آرامش ۲۲۰ هکتار و طراحی ۱۴ پست اسکله در فاز نهایی، دارای ۲ موج‌شکن به طول ۲.۶ کیلومتر است که قابلیت پهلوگیری کشتی‌هایی با آبخور بالا را دارد.
طی این سالها طرح های توسعه ای در راستای ارتقا ظرفیت و بهره گیری بیشتر از توان این بنادر اجرایی شده که بخشی به انجام رسیده و تعدادی هم در دست انجام است.
بهره برداری از سیلوهای ۳۰ و ۵۰ هزار تنی غلات تا پایان دولت تدبیر و امید
مدیر کل بنادر و دریانوردی استان گیلان از بهره برداری سیلوهای ۳۰ و ۵۰ هزار تنی غلات، مخازن ۱۰ هزار تنی روغن، محوطه سازی و آسفالت مجتمع بندری انزلی و محوطه سازی و انبار پنج هزار تنی بندرآستارا تا انتهای دولت تدبیر و امید خبر داد و تصریح کرد : مجتمع بندری انزلی در دهه ۸۰ شاهد عملکرد هفت میلیون تنی بود و با اعمال تحریم های ظالمانه، تلاش ها بر خودکفایی متمرکز شد و بخش فولاد این بندر رویکرد خود را از آهن آلات به سمت غلات و کالاهای اساسی تغییر داد و با ایجاد هسته های بازاریابی از ظرفیت های بنادر استان گیلان برای رونق اقتصادی کشور استفاده کرد.
حمید رضا آبایی در گفت و گو با ایرنا افزود : در سالهای اخیر این بندر برای ورود مواد اولیه، کالاهای اساسی، صادرت تولیدات داخلی و ترانزیت به آمادگی کاملی رسیده و بنادر گیلان با استفاده از حمل و نقل چند وجهی، تخلیه و بارگیری کالاهای اساسی، فله خشک و مایع، عملیات کانتینری، کالاهای عمومی و مواد نفتی زیر ساختهای لازم را در این زمینه فراهم ساخته است.
وی تاکید کرد : بندرانزلی هم با ۱۶ پست اسکله فعال ۱۰ پست اسکله قدیمی، چهار پست اسکله بتنی جدید و ۲ پست اسکله دلفین نفتی آماده پذیرش کلیه کشتی های عبوری در دریای خزر است و ضمن ایمن سازی کلیه ترددهای دریایی، آبخور مناسب حداقل ۵/۵متری را در پی تمام اسکله ها برای تردد کشتی های بزرگ در دریای خزر آماده کرده است.
وی سپس کاهش هزینه تمام شده و حجم بسیار بالای جابجایی کالا را از مهمترین مباحث در حمل و نقل دریایی عنوان کرد و افزود : در این راستا اداره کل بندر و دریانوردی گیلان تصمیم گرفت اراضی استحصال شده خود را جهت ساخت کشتی هایی با تناژ هشت و ۱۰ هزار تنی با استفاده از توان بخش خصوصی واگذار کند تا انقلابی در بخش افزایش تناژ کالا را در یک سفر دریایی بوجود آوردو هزینه تمام شده برای حمل کالاهای دریایی کاهش یابد.
آبایی با اشاره به سن بالای کشتی های دارای پرچم ایران ازجمله شرکت کشتیرانی دریای خزر (حداقل ۲۳ سال) از احداث مجتمع کشتی سازی و تعمیر و نگهداری کشتی های بزرگ و نوسازی ناوگان ملی خبر داد و افزود : این اداره کل با استفاده از قوانین مناطق آزاد تجاری توانسته نسبت به جذب سرمایه گذاران برای احداث سیلوهای غلات، انبارهای مناسب نگهداری غلات و مخازن روغن اقدام کند.
وی ابراز امیدواری کرد : با اختصاص چهار هکتار از اراضی خشکی و شش هکتار حوضچه آرامش در ضلع غربی و اجرای طرح مارینا در مجتمع بندری انزلی در اقدامات مناسبی برای جذب گردشگر دریایی، افزایش فرهنگ استفاده از دریا و ورزش های آبی صورت گیرد.
اتصال بنادر گیلان به شبکه ریلی سراسری
آبایی گفت : با اقدامات مناسب و پیگیری های مستمر از طریق دستگاه های اجرایی، نظارتی و قانون گذاری توسط سازمان بنادر و دریانوردی از جمله هماهنگی های اخیر با ریاست و اعضای کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی بازدیدی از مجتمع بندری انزلی صورت گرفت و بر ایجاد پایانه پشتیبانی ریلی در محوطه ایستگاه بندری انزلی تاکید شد.
وی ابراز کرد با اتصال مجتمع بندری انزلی و جاده کمربندی و ایستگاه ریلی، شرایط برای حمل مستقیم کالاهای ریل پایه از پای کشتی های حاضر در مجتمع بندری انزلی به ایستگاه ریلی و بالعکس فراهم شود.
وی اضافه کرد : بنادر گیلان به علت وجود امکانات پس کرانه مانند جاده های دسترسی مناسب، همجواری با استانهای صنعتی مانند قزوین، زنجان، آذربایجان شرق و غربی، اردبیل، البرز و قرار گرفتن شهرک های صنعتی و تولیدی در غرب تهران جایگاه ویژه ای در مقوله صادرات و حمایت از کالاهای تولیدی دارند.
آبایی تصریح کرد : اداره کل بنادر و دریانوردی گیلان با ایجاد منطقه ویژه بندر آستارا و استفاده از پتانسیل های بخش خصوصی شرایطی را فراهم کرد که این منطقه ویژه ضمن ایجاد زیر ساختهای مناسب مانند سیلوی غلات، انبار مسقف، هانگار و محوطه های پشتیبانی شرایط را برای جذب فعالیت های تولیدی و ارزش افزوده فراهم کند و از امکانات حمل و نقل کانتینری در افزایش صادرات تاثیر گذار باشد.
وی عملکرد بندر آستارا را مثبت و قابل توجه ارزیابی کرد و گفت : هم اکنون میزان صادرات در این بندر از واردات بیشتر بوده و این نشان می دهد که اگر زیرساختهای بیشتری در این بندر مهیا شود می توان با استفاده از تسهیلات قانونی و توان بخش خصوصی زمینه صادرات تولیدات داخلی و حتی صادرات مجدد مواد را بیش از پیش فراهم کرد.
مدیر کل بنادر و دریانوردی گیلان اضافه کرد : با توجه به نقش بسیار ارزنده بنادر در لجستیک و زنجیره تامین کشور امیدواریم شرایط بهره مندی از حمل و نقل ریلی در بنادر انزلی و آستارا فراهم شود. به همین منظور ضمن هماهنگی با مجریان طرح های ریلی مقرر شد اتصال بندر آستارا به خطوط ریلی در دستور کار قرار گیرد تا بتوانیم شاهد ارائه تسهیلات به کالاهای ریل پایه در بندر آستارا باشیم.
برخورداری از موقعیت استراتژیک و شرایط سوق الجیشی و نزدیکی به بنادر با اهمیت تر حاشیه دریای خزر همچون بنادر آستراخان و ماخاچ کالا در روسیه، ترکمن باشی در ترکمنستان، اکتائو در قزاقستان و باکو در آذربایجان اهمیت و جایگاه ویژه ای به بنادر گیلان بویژه مجتمع بندری انزلی داده است.
ظرفیت های ترانزیتی و صادراتی که بنادر گیلان دارند و قرارگیری در مسیر شاهراه های ترانزیتی از جمله کریدور های شمال – جنوب و شرق – غرب موجب شده بنادر گیلان تاثیر بسزایی در رونق اقتصادی کشور داشته باشند. به همین منظور در گفت و گو با کارشناسان روابط بین الملل، اقتصادی و ترانزیتی پتانسیل ها این بنادر مورد ارزیابی قرار گرفت.
جایگاه ویژه بنادر گیلان در تعاملات بین المللی
یک کارشناس در حوزه امور بین الملل نقش بنادر گیلان را در تعاملات بین المللی بسیار حائز اهمیت دانست و اظهار داشت : استان گیلان سه بندر مهم دارد که در چند صد کیلومتری هم قرار گرفته اند مجتمع بندری انزلی و بندر کاسپین در ۱۱ کیلومتری هم و بندرآستارا با حدود ۲۰۰ کیلومتر از این بنادر واقع شده است. این شرایط، ویژگی منحصر به فردی برای استان گیلان محسوب می‌شود که در معادلات همکاری بین المللی جایگاه ویژه‌ای به این بنادر می بخشد.
مجید صیانورد در این رابطه به خبرنگار ایرنا گفت : با استقرار تجهیزات بندری و احداث بزرگراه تهران – رشت نزدیکی به فرودگاه بین المللی رشت و در آینده اتصال بندر کاسپین و مجتمع بندری انزلی به خط ریل سراسری زمینه حمل و نقل کالا و بار بصورت سریع، ایمن و راحت از بنادر گیلان فراهم می شود.
وی با اشاره به موافقتنامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اروپا – آسیا (اوراسیا) گفت : ارتباط با کشورهای حاشیه دریای خزر و توافق نامه تجاری و گمرکی اوراسیا بستر بسیار مناسبی برای صدور کالاهای ایران به کشورهای حاشیه دریای خزر است. ایران به دلیل تنوع آب و هوایی و اقلیمی امکان تولید و فرآوری محصولات جالیزی را دارد نزدیکی بنادر گیلان به استانهای صنعتی و پایتخت موجب می شود هزینه تمام شده کالا کاهش یافته و کالا با قیمت مناسبی در بازارهای هدف عرضه شود.
صیاد نورد خاطر نشان کرد :اتحادیه اقتصادی اوراسیا فرصت خوبی برای افزایش صادرات کالاهای تولید داخل در اختیار ایران قرار می دهد. سهم اقلام صادراتی مشمول امتیازات تخفیفات تعرفه ای کشورمان ۳۶۰ مورد است که با بهره گیری از زیرساخت ها و سیستم حمل و نقل مناسب کالا می توان محصولات جالیزی را از جهرم، کهنوج و سایر نقاط با کامیون های یخچالدار به بنادر گیلان و سپس به بازارهای روسیه و کشورهای حاشیه دریای خزر صادر کرد.
وی گفت : حمل و نقل دریایی از بهترین روشهای جابجایی کالا در سراسر دنیاست و این امکان را به صاحبان کالا می دهد که در یک مرحله حدود هفت هزار تن محصول یا تولید خود را جابجا کنند در صورتی که راه آهن از این قابلیت بی بهره است.
وی تصریح کرد : در صورت اتصال ریلی بندر شهید رجایی در جنوب به بنادر گیلان و ارتباط بیشتر ایران با کشورهایی نظیر هند(چهارمین قدرت اقتصادی جهان) و روسیه در شمال شرق اروپا و تامین زیر ساختها؛ فضا برای گسترش تجارت و ترانزیت کالا فراهم می شود و بازرگانان بسیاری از خدمات بندری بنادر گیلان بهره مند می شوند.
گسترش مراودات تجاری با بهره گیری از توان بنادر گیلان
در سالهای گذشته به بنادر شمالی نسبت به بنادر جنوبی توجه کمتری می شد و این بنادر اولویت نخست صاحبان کالا نبودند اما پس از تحریم های ظالمانه غرب علیه ایران برای کم اثر کردن این تحریم ها بر اقتصاد کشور، بنادر گیلان از تمام ظرفیت‌های خود بهره گرفتند و با گسترش مراودات تجاری با کشورهای حاشیه دریای خزر و روسیه نقش تاثیرگذاری در وادرات، صادرات و ترانزیت کالا عهده دار شدند.
معاون امور بندری و اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی با اشاره به جابجایی ۱۲۰ میلیون تن کالا در سال گذشته از بنادر کشور گفت : بنادر گیلان به جهت نزدیکی به تهران و غرب کشور می توانند در توسعه واردات، ترانزیت، ارزش افزوده و در زمینه صادرات تولیدات کشاورزی نقش آفرینی کنند. صدور کالاهای تولید داخل و محصولات کشاورزی برای جمعیت بیش از ۳۰۰ میلیون نفری کشورهای حاشیه دریای خزر در رونق اقتصادی منطقه بسیار تاثیر گذار خواهد بود.
فرهاد منتصر کوهساری در گفت و گو با ایرنا افزود : بنادر انزلی، آستارا و کاسپین می توانند با ایجاد زیر ساختهای مناسب و ارزش افزوده و فناوری کالا علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار در منطقه برای کشور درآمد و ارزآوری داشته باشند. احداث آزادراه ها و اتصال به شبکه ریل سراسری در گیلان رونق و تحول اقتصادی شگرفی ایجاد خواهد کرد.
وی با تاکید بر توسعه بنادر کشور گفت : بنادر گیلان ظرفیت پذیرش خوبی در بخش واردات، صادرات و ترانزیت کالا دارند اما آنچه تجار و بازرگانان باید به آن توجه کنند حضور در کشورهای منطقه است. ترمینال اپراتورهای ما باید در انبارها، اسکله ها و باراندازهای بنادر منطقه استقرار پیدا کنند تا زمینه توسعه و اشاعه صادرات بیش از پیش فراهم شود.
وی خاطر نشان ساخت: لزوم توسعه صادرات؛ بهره گیری از توان بخش‌های خصوصی، ترمینال اپراتورها و شرکتهای تجاری و بازرگانی در کشورهای منطقه است که این ترمینال با شناسایی، بازاریابی، توسعه و حفظ بازار می تواند در رشد و توسعه اقتصادی کشور تاثیر گذار باشند.
کوهساری اضافه کرد : برخورداری از تجهیزات حمل و نقل دریایی، بندری، جاده ای، ریلی و هوایی مناسب، توسعه کشتیرانی دریای خزر، استقرار شرکتهای ایرانی و بخش خصوصی در بنادر منطقه و زنجیره کامل لجستیکی از عوامل مهم برای توسعه اقتصادی هستند.
شبکه حمل و نقل کارآمد، تقویت شبکه مالی
طبق نظر کارشناسان حمل و نقل در کشورهای توسعه یافته و صنعتی دارای نقش کلیدی و یکی از فاکتورهای مهم در محاسبه قیمت تمام شده کالا، هزینه‌های حمل و نقل است به همین دلیل صرفا کشورهایی می‌توانند سهم موثری از بازارهای صادراتی را در اختیار گیرند که صنعت حمل و نقل توانمندتری داشته باشند در غیر این صورت قیمت کالاهای صادراتی افزایش می‌یابد و توان رقابتی خود را از دست می‌دهد.
یک کارشناس حوزه اقتصاد یک اصل بدیهی در توسعه کشور را شبکه حمل و نقل کارآمد عنوان کرد و افزود : امروزه شرط توسعه کشور و به تبع آن استانها و شهرها شبکه حمل و نقل موثرو بهره ور است اما نه شبکه حمل و نقل درون سرزمینی بلکه بین المللی است که بستری برای تسهیلات بیشتر تجاری فراهم می کند.
هادی حق شناس اضافه کرد : در این میان بهترین شیوه حمل و نقل دریایی است که میزان و حجم بزرگی از بار در کوتاهترین زمان با کمترین هزینه جابجا می شود و با توجه به اینکه همه کشورها به دریا دسترسی ندارند این ویژگی ممتازی برای ایران محسوب می شود که از شمال و جنوب به دریا دسترسی دارد.
وی تصریح کرد : این دسترسی مزیت نسبی را برای استفاده ایران و دیگر کشورها ایجاد می کند و علت اینکه هندی ها در چابهار و یا در چین و روسیه تمایل به امضاء تفاهم نامه ۲۰ ساله با ایران دارند ویژگی برجسته وجود دریا در شمال و جنوب ایران است.
وی اظهار داشت : امروزه هزینه تمام شده حمل و نقل موضوعی بسیار مهم و اساسی در مقوله اقتصاد است لذا کوتاهی مسیر و دسترسی از طریق دریای خزر در شمال و سواحل مکران در جنوب کشور یکی از مهم ترین مزیت ها برای توسعه کشور است چون به کشورهای آسیای میانه به ویژه کشورهایی که در گروه اوراسیا قرار دارند این امکان را می دهد که به آبهای آزاد دسترسی داشته باشند.
حق شناس افزود : توجه به بنادر به عنوان مهمترین زیرساخت حمل و نقل کشور و همچنین تکمیل زیرساختهای دریایی، اتصال به راه آهن، احداث بزرگراه ها و فرودگاه ها در کاهش هزینه تولید و رفاه حال مصرف کننده تاثیرگذار خواهد بود، سهم بخش حمل و نقل در تولید ناخالص ملی در کشور ما کمتر از ۱۰ درصد است در حالی که امروز مقوله حمل و نقل در کشورهایی مانند سنگاپور و امارات متحده عربی در ترکیب اصلی تولید ناخالص کشورها قرار دارد.
وی منظور از حمل و نقل را چهار مدل حمل و نقل جاده‌ای، هوایی، دریایی و ریلی دانست و گفت: اگر حمل و نقل کارآمد باشد، شبکه مالی تقویت خواهد شد امروز شبکه های حمل و نقل بعنوان مکمل هستند و موسسات مالی برای پشتیبانی از حمل و نقل در آن کشورها مستقر شده اند و سهم بخش خدمات را در تولید ناخالص ملی افزایش داده‌اند.
حق شناس تاکید کرد : برای برخورداری از بنادر کارآمد باید زیرساختهای کامل دریایی ایجاد شود تا شبکه مالی تقویت شود و تولید ناخالص افزایش یابد. تامین زیرساختها باید بعنوان یک راهبرد در کشور مطرح باشد و اراده سیاسی در این رابطه شکل گیرد تا در نهایت منابع برای اتمام زیرساخت ها تامین شود.
بنادر گیلان در سالهای اخیر که کشور با تحریم های اقتصادی بسیاری روبرو بوده نقش مهمی در رونق اقتصادی کشور برعهده داشته اند. نزدیکی به کشورهای حاشیه دریای خزر و قرار گرفتن شهرک ها و استانهای صنعتی در فاصله ای کوتاه با بنادر از دیگر ویژگی های بنادر گیلان می توان برشمرد.
در این راستا ایجاد زیرساختهای لازم در بخش های چهار گانه حمل و نقل، بازسازی امکانات و تجهیزات، بهره برداری از پروژه های سرمایه گذاری جدید مانند سیلوها، سردخانه ها و انبارها، ارتقا شاخص های عملیاتی و تجارت فرا مرزی، احداث شرکت های ساخت و تعمیر کشتی، مارینای دریایی زمینه رونق اقتصادی و اشتغال پایدار در منطقه را فراهم خواهد کرد.
ایجاد شبکه کار آمد حمل و نقلی و با تقویت زیرساختها میسر است که این امر نیازمند توجه بیشتر مسئولان به توسعه همه جانبه در حمل و نقل دریایی است اگر بنا به گفته کارشناسان تامین زیرساختها بعنوان یک راهبرد در کشور مطرح شده، اراده سیاسی در این رابطه شکل گیرد و منابع برای اتمام زیرساخت ها تامین شود شبکه مالی در کشور تقویت خواهد شد.
استان گیلان از استانهای شمالی کشور است که با ۱۱۰ کیلومتر نوار ساحلی و سه بندر، انزلی، آستارا و کاسپین از مهمترین مناطق اقتصادی ایران بشمار می رود و به جهت همجواری با کشورهای حاشیه دریای خزر و ذخایر نفت و گاز از اهمیت بالای برخوردار است.
