مقام رهبری برای چندمین سال پشت سر هم سال نو را برای تشویق تولید بیشتر به شعارهای تولیدی اختصاص میدهند. امسال نیز شعار تولید، مانعزداییها و پشتیبانیها، شعار سال ۱۴۰۰ شده است
خودبسندگی و فرو رفتن در لاک خویش تا رسیدن به جاده پیشرفت و بالندگی را میتوان مرحله گذار جوامع انسانی به سمت رشد و توسعه به شمار آورد. در طول تاریخ اقتصادی شاهد آن بودهایم که هر جامعه با هر کیفیت و روش ادارهای به مرور توانسته با جوامع دیگر به دادوستد کالا پرداخته و همین امر نقطه عطفی برای گسترش تجارت و مبادلات مالی و در نتیجه کاهش خصومتها و افزایش همبستگی میان ملل مختلف شده است. امروزه و در حالی که سده بیست و یکم میلادی در حال سپری شدن است، دریافتهایم که هیچ سرزمینی قادر به ادامه روند حیات خود، خصوصا در مقوله اقتصاد، نیست مگر در صورت داشتن تجارت خارجی. در کنار این مقدمه باید یادآور شوم تجارت در ایران به مثابه یک فعالیت اقتصادی، نهتنها با روی خوش مدیران کشور مواجه نشده است بلکه با کمتوجهی و در برخی موارد بیتوجهی به آن موجب وارد آمدن آسیب به بدنه فعالیتهای اقتصادی از جمله فعالیتهای تولیدی شده است. واقعیت امروز ایران مجموعهای از رخدادها، تصمیمات و سیاستگذاریهاست که زمینه را برای کوچکتر شدن تجارت خارجی ایران فراهم کرده است. در مقایسه سرانه ارزش صادرات تجارت خارجی بدون نفت و ارزش واردات و صادرات سال ۱۳۹۹ خواهیم دید ارزش کل تجارت و ارزش واردات غیرنفتی به ترتیب ۲۱ و ۴۶ درصد کاهش را نسبت به ۱۳۸۹ تجربه کرده است.
این در حالی است که ارزش صادرات کالاهای غیرنفتی دارای ۷۲ درصد رشد است. در صورتی که ارزش کل تجارت سرانه (نسبت سال ۱۳۹۹ به ۱۳۸۹) را که معیار دقیقتری است در کانون توجه قرار دهیم به اعداد زیر میرسیم: ارزش سرانه کل تجارت غیرنفتی با کاهش ۳۲ درصدی و ارزش واردات سرانه با کاهش ۶۸ درصدی مواجه شده است. بر اساس آمارهای در دسترس ارزش صادرات سرانه (نسبت سال ۱۳۹۹ به ۱۳۸۹) نزدیک به ۳۴ درصد رشد را نشان میدهند. در صورتی که ارزش صادرات نفتی در سال ۱۳۹۹ را برابر با ۲۰ میلیارد دلار فرض کنیم ارزش کل تجارت خارجی ایران در سال ۱۳۹۹ به ۹۳ میلیارد دلار میرسد. به این ترتیب ارزش کل تجارت خارجی ایران با لحاظ کردن ارزش صادرات نفت با سقوط ۴۸ درصدی مواجه شده و ارزش سرانه تجارت خارجی ایران در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۸۹ نمایانگر کاهش ۵۰ درصدی آن است.این وضعیت در تجارت خارجی و نرخ تورم شتابان در سه سال اخیر به همراه کاهش نرخ سرمایهگذاری، منجر به کوچک شدن اقتصاد ایران به میزان ۱۲ تا ۱۳ درصد طی دو سال گذشته شده است. بخش قابل توجهی از منابعی که میتوانست منجر به سرمایهگذاری در تولید شود، به خرید و خروج ارز اختصاص یافت. آمارهای استخراج شده از سوی پژوهشکده پولی و بانکی نشان میدهد رشد تولید صنعتی کالاهایی که بازار صادراتی داشتند بیشتر از رشد صنایع با بازار داخلی بوده است.
در چنین وضعیتی است که مقام رهبری برای چندمین سال پشت سر هم سال نو را برای تشویق تولید بیشتر به شعارهای تولیدی اختصاص میدهند. امسال نیز شعار تولید، مانعزداییها و پشتیبانیها، شعار سال ۱۴۰۰ شده است. با توجه به نکات در پیش گفته شده و با توجه به تجربههای انباشت شده و ضرورت نگاه همهجانبه به فعالیتهای اقتصادی بدیهی است که مانعزدایی از توسعه صادرات و پشتیبانی از تجارت سالم و تقویت تولید در کانون توجه مدیران نهادهای اصلی ادارهکننده کشور مثل دولت، مجلس، قوه قضاییه و سه محل فرماندهی و سیاستگذاری یعنی بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و سازمان برنامه و بودجه قرار گیرد. درحال حاضر دو نوع پشتیبانی اساسی برای توسعه صادرات باید در دستور کار دولت به عنوان دو موضوع اصلی قرار گیرند. دسته اول از اقدامات ضروری مربوط به پشتیبانی از سیاستهای کلان و سیاست خارجی میشود. پشتیبانی از شرکتهای باسابقه و قدرتمند در حوزه صادرات خدمات فنی و مهندسی در زمینه تامین وثیقه معتبر یا نقدینگی، پشتیبانیهای سیاسی و رفع موانع صادرات به ویژه سختگیریهای ارزی در این راه یک الزام بوده و ماحصل توسعه صادرات، تولید داخلی بیشتر خواهد بود. امید است با بررسی هر چه دقیقتر شرایط مطرح شده و تجربیات گذشته بتوان تصمیمات توسعهمحوری را در این خصوص به اجرا درآورد.
* صادرکننده نمونه