با روند رو به افزایش سطح کشت پنبه در چند سال اخیر در استان گلستان که زمانی به "سرزمین طلای سفید" مشهور بود، امیدها برای احیای این محصول استراتژیک و پیامدهای آن بر رونق تولید و اشتغال زنده شده است.
کشت پنبه در گلستان که در چند دهه پیش بخش قابل توجهی از اراضی این استان تا ۱۸۸ هزار هکتار را به خود اختصاص می داد و نقش بسیار موثری در تولید و اشتغال منطقه داشت و حتی از دیگر استان های کشور نیز کارگران بسیاری، چند ماه از سال را برای کار در ده ها کارخانه پنبه پاک کنی به این استان می آمدند.
رونق کشت پنبه و کارخانه های پنبه پاک کنی آن در گلستان، بعدها به دلایل مختلف از جمله بالا بودن هزینه های تولید و طولانی بودن دوره رشد گیاه و برداشت محصول (حدود هشت ماه)، پایین بودن قیمت خرید، حمایت ضعیف از این محصول استراتژیک و واردات آن سبب کاهش سطح کشت آن به چند هزار هکتار در این استان شد؛ با این حال در سال های اخیر کشت پنبه مجدداً مورد توجه کشاورزان قرار گرفته است.
روند صعودی کشت پنبه در سرزمین طلای سفید در چند سال اخیر که به گفته علی موسی خانی رییس اداره پنبه و دانه های روغنی سازمان جهادکشاورزی گلستان درسال جاری با ۷۰ درصد افزایش نسبت به سال قبل به ۱۷ هزار و ۳۰۰ هکتار رسیده است، روزنه امیدی برای بازگشت به دوران طلایی این محصول استراتژیک در این استان باز کرده است.
به گفته این مقام مسوول، افزایش بهای وش پنبه در بازار آزاد به دلیل نوسات قیمت ارز که حدود دو برابر قیمت ۳۶ هزار ریالی تعیین شده توسط شورای اقتصاد برای هر کیلوگرم وش درسال جاری است و نیز تخریب زراعت های دیگر ناشی از سیل اخیر که منجر به روی آوردن کشاورزان به کشت جایگزین پنبه شده، از جمله دلایل استقبال کشاورزان برای کشت این محصول است.
وی گفت: امسال کشاورزان این استان برای زراعت پنبه در ۱۹ هزار هکتار، با جهاد کشاورزی قرارداد بسته بودند که از این سطح تاکنون ۱۷ هزار و ۳۰۰ هکتار آن سطح سبز شده و پیش بینی می شود از این میزان سطح زیر کشت حدود ۳۵ هزار تن وش برداشت شود.
موسی خانی، پایین بودن قیمت تضمینی خرید وش پنبه را از مشکلات کشت این محصول دانست و افزود: درصورتی که دولت و شورای اقتصاد قیمت این محصول را متناسب با قیمت بازار آزاد آن افزایش دهد، با توجه به ۵۰ درصد واردات پنبه مورد نیاز کشور، بدون تردید در سال های آینده روند رو به رشد کشت این محصول در گلستان و کشور ادامه خواهد یافت.
رییس اداره پنبه و دانه های روغنی جهادکشاورزی گلستان ادامه داد: احیای مجدد کشت پنبه در گلستان که دارای زیرساخت های لازم ازجمله کارخانه های پنبه پاک کنی و روغن کشی است، می تواند به رونق تولید، بهبود شرایط اقتصادی و افزایش درآمد کشاورزان و مهمتر از آن به اشتغال جوانان این استان کمک زیادی نماید.
به گفته وی، بخش قابل توجهی از پنبه کشت شده امسال در استان گلستان در قالب محصول دوم پس از برداشت گندم صورت گرفته و کشاورز می تواند تا قبل از زمان کشت محصولات پاییزه، محصول پنبه خود را برداشت نماید.
در همین پیوند کارشناس زراعت مدیریت جهادکشاورزی گنبدکاووس نیز به خبرنگار ایرنا گفت: احیای کشت پنبه در گلستان بالاخص در مناطق شرق آن و نیز در این شهرستان را باید به فال نیک گرفت زیرا کشت این محصول علاوه بر تناوب خوبی که برای کشت گندم دارد به پایداری تولید سایر محصولات زراعی منطقه نیز کمک می کند.
قربان خرمالی افزود: امسال در گنبدکاووس افزون بر چهار هزار هکتار از زمین های زراعی به کشت پنبه اختصاص یافته که ۵۰ درصد آن بهاره و بقیه در قالب کشت تابستانه بوده که نسبت به سال قبل دو برابر افزایش دارد.
وی با اشاره به تاثیر کشت پنبه در رونق تولید و ایجاد اشتغال گفت: به طور میانگین کشت هر هکتار پنبه برای چهار نفر شغل ایجاد می کند که این میزان اشتغال با در نظر گرفتن مباحث حمل و نقل و صنایع تبدیلی آن (پنبه پاک کنی و نساجی) در سطح کلان به ۱۰۰ نفر نیز می رسد.
خرمالی اضافه کرد: درصورت حمایت بیشتر دولت از این محصول استراتژیک در زمینه افزایش قیمت خرید تضمیمی و تامین نهاده های مورد نیاز از جمله کود و سموم شیمیایی لازم و نیز حمایت از کارخانه های پنبه پاک کنی و صنایع تبدیلی وابسته، بدون تردید روند رو به رشد کشت پنبه در گلستان و منطقه شرق آن همچنان ادامه خواهد داشت.
وی با یادآوری فعالیت ۱۱ کارخانه پنبه پاک کنی فقط در شهرستان گنبدکاووس درسال های گذشته، تصریح کرد: از این تعداد، فقط یک کارخانه همچنان فعال است که درصورت احیای مجدد کشت پنبه در گلستان، این واحدهای صنعتی می توانند به چرخه تولید بازگردند.
این کارشناس زراعت جهادکشاورزی گنبدکاووس راه اندازی کارخانه نساجی در گلستان بالاخص در شرق آنکه بیشترین سطح زیرکشت پنبه استان را دارد، در تکمیل زنجیره تولید پنبه استان مهم دانست و گفت: در صورت تحقق این موضوع علاوه بر ایجاد ارزش افزوده و توسعه اقتصادی گلستان، تعداد قابل توجهی فرصت شغلی نیز برای جوانان ایجاد خواهد شد.
یک کشاورز گنبدی که هرساله حدود ۱۰۰ هکتار از مزارع خود را به کشت پنبه اختصاص می دهد نیز به خبرنگار ایرنا، گفت: احیای این محصول استراتژیک نیازمند حمایت جدی دولت و وزارت جهاد کشاورزی از کشت پنبه بالاخص در خصوص قیمت خرید تضمینی و تامین سموم شیمیایی با کیفیت است.
ناصر سارانی می گوید: قیمت های فعلی که شورای اقتصاد برای پنبه تعیین کرده به هیچ وجه جوابگوی هزینه های کشت، داشت و برداشت این محصول نیست اگرچه قیمت های بازار آزاد تا حدودی کشاورزان را به کشت پنبه ترغیب می کند اما افزایش قیمت تضمینی از سوی خود دولت بدون تردید پشتوانه قوی برای پنبه کاران خواهد بود.
وی با ابراز گله مندی از کیفیت پایین سموم شیمیایی مبارزه با آفات پنبه و از طرفی گران بودن قیمت آن، اضافه کرد: کیفیت پایین سموم سبب شده تا کشاورز به جای دو یا سه مرحله سم پاشی حداقل ۵ یا ۶ بار مزرعه خود را سمپاشی کند که این امر هزینه های بالایی را بر پنبه کاران تحمیل می کند.
سارانی گفت: دولت و جهادکشاورزی بایستی با ورود به کیفیت سموم شیمیایی موجود مبارزه با آفات پنبه، درصورت امکان نسبت به واردات سموم با کیفیت اقدام کند تا هزینه های بی مورد بر دوش کشاورزان تحمیل نشود.
این کشاورز گنبدی معتقد است که رونق کشت پنبه به عنوان یک محصول استراتژیک در گلستان می تواند به صنعت نساجی کشور و منطقه کمک زیادی بکند که باید ازسوی دولت و متولیان مورد توجه قرار گیرد.
صنایع تبدیلی پنبه و نبود واحد نساجی
اگرچه از حدود ۴۰ کارخانه پنبه پاک کنی موجود در گلستان، اکنون کمتر از انگشتان یک دست در این استان فعال مانده اند و در کنار آن نیز چند واحد تولید روغن کشی از پنبه دانه و دانه روغنی سویا به همراه یک واحد تولید نخ فعالیت دارند، اما حلقه مفقوده صنایع تبدیلی این محصول استراتژیک در گلستان نبود یک واحد نساجی (تولید پارچه و پوشاک) است.
راه اندازی چنین واحدی که وزیر صنعت، معدن و تجارت روز ۲۵ دی سال ۹۷ و در جریان دومین سفر استانی رییس جمهوری و هیات دولت به گلستان، در جمع فعالان اقتصادی این استان به آن اشاره کرده و گفته بود: با راه اندازی واحد نساجی، زنجیزه تولید پنبه در گلستان تکمیل می شود.
رضا رحمانی در این نشست، موافقت وزراتخانه صمت با راه اندازی یک واحد نساجی در گلستان و حمایت از آن را اعلام کرده و از مدیران این استان خواست تا ضمن پیگیری موضوع شرایط را برای اجرایی شدن این طرح فراهم نمایند.
درهمین پیوند رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت گلستان هم چندی پیش در نشست خبری در گنبدکاووس از اعلام آمادگی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) برای سرمایه گذاری ۲۰ درصدی در احداث یک واحد نساجی در این استان خبر داد و گفت: در صورت مشارکت بخش خصوصی، این واحد تولیدی در گلستان راه اندازی می شود.
حسینقلی قوانلو افزود: احداث واحد نساجی در گلستان باتوجه به احیای کشت پنبه در استان یک نیاز ضروری است و با راه اندازی آن حداقل برای ۱۰۰۰ نفر شغل ایجاد می شود.
نقش ارقام جدید پنبه در افزایش سطح زیر کشت
اواخر سال گذشته بود که برای نخستین بار در کشور دو رقم جدید پنبه به نام های “پرتو و تابان” که با بهره گیری از فناوری صلح آمیز هسته ای تولید شده بود در موسسه تحقیقات پنبه کشور مستقر در گرگان رونمایی شد و بارقه های امید در کشاورزان گلستانی را برای کشت این محصول استراتژیک بیشتر کرد.
دو رقم پرتو و تابان که به شوری و بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی مقاوم هستند، در یک برنامه تحقیقاتی ۱۴ ساله با همکاری محققان پژوهشکده کشاورزی هسته ای کشور، توسط دکتر عمران عالیشاه دانشیار موسسه تحقیقات پنبه به ثمر نشست.
صرفه جویی در مصرف آب و سم معادل دو هزار متر مکعب آب و دو مرحله کاهش سم پاشی در هکتار، فراهم شدن امکان آزادسازی پیش هنگام زمین و آماده سازی آن برای کشت های زمستانه و پیش بینی افزایش تولید از دیگر مزیت های این دو رقم جدید پنبه اعلام شد.
رییس موسسه تحقیقات پنبه کشور در مراسم رونمایی این دو رقم پنبه گفته بود که این ارقام پس از کسب موفقیت های آزمایشگاهی و میدانی در مناطق مختلف کشور و تایید کمیته ملی معرفی ارقام، از فصل زراعی آینده یعنی (امسال) در اختیار پنبه کاران قرار می گیرد.
قربانعلی روشنی همچنین با اشاره به کشت فعلی چهار رقم “گلستان، لطیف سپید و ساجدی” در این استان، گفته بود که دو رقم جدید پرتو و تابان نسبت به ارقام قدیمی تر از نظر میزان تولید و هزینه به دلیل کاهش دوره رشد گیاه به کمتر از پنج ماه، برای کشاورزان مقرون به صرفه تر است.
با این حال امید می رود تا با ورود ارقام جدید پنبه و حمایت های بیشتر دولت از کشاورزان پنبه کار و راه اندازی صنایع تبدیلی وابسته از جمله صنعت نساجی، سرزمین طلای سفید مجدا به جایگاه واقعی خود در تولید و اشتغال دست یابد.
استان مرزی گلستان واقع در شمال کشور با داشتن هفت اقلیم از ۱۳ اقلیم دنیا، دارای ۶۶۷ هزار هکتار زمین زراعی حاصلخیز است که هر ساله به زیر کشت محصولات زراعی مختلف از جمله پنبه می‌رود.
