ایجاد بازارچه‌های دائمی و هدفمند برای فروش صنایع‌دستی می‌تواند به رونق این بخش کمک کرده و نیاز به حمایت مستمر برای حفظ و احیای هنرهای سنتی را ضروری می‌سازد.
به گزارش اقتصاد گستر شمال، مژگان کریم‌نیایی– بازار صنایع‌دستی در کشور به دلایل مختلفی با رکود مداوم مواجه است. مشکلات معیشتی و اقتصادی خانوارها، توان خرید کالاهای غیرضروری مانند صنایع‌دستی را کاهش داده است. کاهش تعداد گردشگران خارجی و داخلی که از متقاضیان اصلی آثار هنری سنتی بودند نیز به طور مستقیم بر فروش صنایع‌دستی اثر گذاشته است. همچنین، پایین بودن تعداد بازارهای هدفمند و تخصصی برای فروش این محصولات، باعث محدود شدن دامنه فروش و کاهش تقاضا در این بخش شده است. به گفته فعالان صنایع‌دستی، در دوران پس از جنگ ۱۲روزه، رکود در این حوزه تشدید و اولویت خرید مردم به تامین معیشت و ضروریات زندگی متمایل شده است. در نتیجه، محصولات صنایع‌دستی از اولویت خرید مردم خارج و این امر به کاهش فروش و از بین رفتن رونق در اقتصاد صنایع‌دستی منجر شده است. مساله فروش آثار هنری سنتی یکی از چالش‌های جدی است که در سال‌های اخیر با شدت و ضعف‌هایی وجود داشته و نشان‌دهنده ریشه‌ای بودن مشکلات این بخش است. به واقع، اصلی‌ترین چالش هنرمندان صنایع‌دستی نه در تولید یا آموزش، بلکه در حوزه فروش و بازاررسانی است و مهم‌ترین خواسته آنها ایجاد مراکزی برای فروش محصولات‌شان به‌شمار می‌رود.
با توجه به وضعیت موجود، به نظر می‌رسد که نیاز است اقدامات اساسی برای ایجاد بازار و تسهیل فروش فعالان این بخش انجام شود.
برگزاری هدفمند بازارچه‌های صنایع‌دستی
برای پاسخگویی به مطالبات هنرمندان و فعالان، معاونت صنایع‌دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در ایام اربعین، بازارچه‌های صنایع‌دستی را در مرزهای اصلی و مسیرهای تردد زائران راه‌اندازی کرد. مریم جلالی، معاون صنایع‌دستی وزارت میراث فرهنگی در گفت‌وگو با «جهان صنعت» درخصوص این بازارچه‌ها و تاثیر آن بر افزایش فروش صنایع‌دستی اظهار داشت:
«دو بخش بازارچه صنایع‌دستی در مسیر اربعین داریم. یک بخش در مسیر رفت است که ملزومات سفر برای مسافران ارائه می‌شود، مانند کفی‌های نمدی، تسبیح، چفیه و کوله‌پشتی. بخش دیگر بازارچه‌ها در مسیر برگشت است و توجه آن به مسافرانی معطوف است که می‌خواهند سوغاتی یا خاطره‌ای از این سفر داشته باشند.»وی افزود که در ایلام و در مرز مهران ۱۲۰غرفه صنایع‌دستی راه‌اندازی شده و غرفه‌هایی نیز در شلمچه و مرز خسروی برقرار است.
جلالی در مورد آمار فروش این غرفه‌ها گفت: «طبق آماری که به دست من رسیده، مسافرانی که در حال بازگشت هستند از غرفه‌های صنایع‌دستی استقبال کردند و غرفه‌داران از فروش خود راضی بودند. آمار دقیق فروش غرفه‌های صنایع‌دستی را پس از پایان مراسم و تجمیع آمار می‌توان اعلام کرد اما تا این لحظه، غرفه‌داران راضی بودند، البته هنوز هم برخی مسافران بازنگشته‌اند.» وی همچنین اشاره کرد که در استان خوزستان و مرز شلمچه هنرمندان احساس رضایت داشتند و خود او نیز قصد دارد از غرفه‌ها بازدید کند. جلالی درخصوص غرفه‌های صنایع‌دستی که قرار بود در عراق برپا شوند نیز گفت: «برخی هنرمندان به صورت خودجوش و برای نذر فرهنگی، غرفه‌هایی را برپا کردند و در استان‌های مرزی سلیمانیه، اربیل، نجف و کربلا نیز غرفه‌های صنایع‌دستی برپا هستند.»
وی در پایان به استقبال مردم از بازارچه‌های صنایع‌دستی اشاره کرد و گفت: «صنایع‌دستی باید به‌گونه‌ای باشد که برای خریدار جذابیت داشته باشد. اینطور نیست که چون من خودم محصولی را دوست دارم، مشتری هم حتما آن را دوست داشته باشد، باید ذوق و سلیقه در آن وجود داشته باشد.»
نیاز به پیگیری مستمر برای کمک به فروش صنایع‌دستی
برگزاری بازارچه‌های صنایع‌دستی اقدامی مطلوب است که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی انجام می‌دهد اما برخی پژوهشگران تاکید دارند که صرف برگزاری بازارچه‌ها به‌تنهایی کافی نیست. لازم است اقدامات مستمری برای سرپا ماندن این هنر- صنعت انجام شود. برگزاری این نوع بازارچه‌ها نباید فقط مختص ایام اربعین باشد، بلکه باید با توجه به مناسبت‌ها و رویدادهای مختلف در تمام استان‌های کشور بازارچه‌های متنوعی برگزار شود. ایجاد بازارچه‌های دائمی در نقاط پرتردد شهرها نیز می‌تواند به بازار فروش صنایع‌دستی کمک کند.
در سال‌های اخیر، معاونت صنایع‌دستی بازارچه‌های استانی و نمایشگاه‌های ملی را با هدف کمک به رونق صنایع‌دستی برگزار کرده است و انتظار می‌رود که این اقدامات با قدرت بیشتری ادامه یابد.
احیای گردشگری کلید رونق صنایع‌دستی
رونق صنایع‌دستی به عنوان یکی از شاخص‌های مهم فرهنگی و اقتصادی کشور نیازمند توجه ویژه به توسعه گردشگری ورودی است. گردشگری ورودی می‌تواند بازار بزرگی برای تولیدکنندگان و هنرمندان صنایع‌دستی ایجاد کند و با افزایش تعداد گردشگران، تقاضا برای محصولات بومی و سنتی نیز افزایش می‌یابد. این موضوع نه‌تنها موجب اشتغالزایی برای هنرمندان و فعالان این حوزه می‌شود، بلکه به حفظ و احیای هنرهای سنتی نیز کمک خواهد کرد.
با وجود ظرفیت‌های فراوان، برخی چالش‌ها در مسیر توسعه گردشگری ورودی وجود دارد که می‌تواند مانع رشد صنایع‌دستی شود. از جمله این مشکلات می‌توان به ضعف زیرساخت‌های گردشگری مانند امکانات حمل‌ونقل، اقامتگاه‌ها و خدمات اطلاع‌رسانی اشاره کرد. همچنین، نبود بازاریابی موثر و تبلیغات هدفمند، باعث شده است که بسیاری از جاذبه‌های صنایع‌دستی و فرهنگی ایران به درستی به گردشگران معرفی نشود. در این راستا، مسوولان باید با برنامه‌ریزی دقیق و هماهنگی میان بخش‌های مختلف زمینه را برای جذب هرچه بیشتر گردشگران فراهم کنند. ارتقای زیرساخت‌های گردشگری و تسهیل فرآیند ورود گردشگران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. حمایت مالی و آموزشی از هنرمندان صنایع‌دستی می‌تواند کیفیت و تنوع محصولات را افزایش دهد و در نتیجه رضایت گردشگران را جلب کند. ایجاد بازارچه‌ها و فروشگاه‌های دائمی صنایع‌دستی در شهرهای توریستی و فرودگاه‌ها از دیگر اقداماتی است که به رونق این حوزه کمک خواهد کرد. همچنین، حفاظت از حقوق مالکیت معنوی و ثبت برندهای محلی موجب تضمین اصالت محصولات و جلوگیری از کپی‌برداری خواهد شد. تعامل میان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و بخش‌خصوصی برای اجرای برنامه‌های مشترک و هدفمند می‌تواند موجب هم‌افزایی و رونق فروش هنرهای سنتی شود. این همکاری‌ها به تقویت بخش صنایع‌دستی و ارتقای تجربه گردشگران منجر خواهد شد و به توسعه پایدار گردشگری فرهنگی در کشور کمک می‌کند. در نهایت باید در نظر داشت که رفع چالش‌ها و حمایت همه‌جانبه از صنایع‌دستی به عنوان بخشی از هویت فرهنگی کشور نه‌تنها موجب توسعه اقتصادی مناطق مختلف می‌شود، بلکه باعث حفظ و انتقال این هنرها به نسل‌های آینده خواهد شد.
