کاهش دسترسی دولت به درآمدهای ارزی می‌تواند دلیل اصلی رشد قیمت ارز باشد.
میثم رادپور*اگر پیش از این تحریم‌ها تهدید بزرگی برای صادرات نفت و دسترسی به درآمدهای ارزی محسوب می‌شد اما اکنون سایه سنگین بحران کرونا نیز مزید بر علت شده و سطح درآمدهای ارزی را با کاهش چشمگیری مواجه کرده به طوری که سطح درآمدهای ارزی کشور هنوز به دوران پیش از کرونا برنگشته و کسری تراز تجاری ماهانه به حدود ۶۰۰ میلیون دلار در برهه کنونی رسیده است. فشاری که از این ناحیه بر کشور وارد شده خود را در افزایش قیمت ارز نشان داده تا این روزها شاهد اوج گرفتن دوباره دلار در بازار باشیم.
کسری بودجه دولت هم می‌تواند به عنوان یک عامل مهم در افزایش قیمت ارز مطرح شود کمااینکه گمانه‌زنی‌هایی در خصوص دست داشتن دولت در بالا بردن قیمت ارز برای این منظور وجود دارد. اما از آنجا که دولت می‌تواند از ابزار قدرت خود استفاده کند و بانک مرکزی را به چاپ پول به منظور جبران کسری درآمدهایش وادار کند احتمال دست داشتن دولت در افزایش قیمت ارز کمرنگ می‌شود. به عبارت دیگر و با توجه به اینکه افزایش قیمت ارز و چاپ پول هر دو می‌توانند اثرات تورمی داشته باشند احتمال تامین مالی دولت از مسیر چاپ پول قوی‌تر است.
تمام نگرانی‌هایی که در خصوص کسری بودجه در ایران وجود دارد به آثار و تبعات بعدی آن یعنی تورم مربوط می‌شود، حال آنکه این موضوع در کشورهای توسعه‌یافته می‌تواند محرک اقتصادی باشد. بنابراین با اینکه کسری بودجه خبر خوبی برای اقتصاد ایران نیست و دولت با چاپ پول بدون پشتوانه به افزایش نرخ تورم دامن می‌زند اما انتخاب مسیر افزایش قیمت ارز برای این منظور می‌تواند منجر به تخریب چهره دولت در میان مردم شود. از این رو اگر دولت به دنبال راهی برای تامین مالی است بهتر است به گزینه استقراض از بانک مرکزی بیندیشد.
اگر مساله تقاضای تجاری را هم به عنوان یک عامل در افزایش قیمت ارز بپذیریم، به نقش دولت در محدود کردن تقاضای تجاری برمی‌خوریم. چه آنکه دولت به دلیل عدم کفایت درآمدهای ارزی نمی‌تواند به واردکنندگان ارز کافی اختصاص دهد. ضمن آنکه حساب سرمایه نیز نیازمند بررسی موازنه پرداخت‌های بانک مرکزی است تا مشخص شود که آیا تقاضای غیرتجاری نیز برای دلار فعال بوده و توانسته به عنوان یک عامل در افزایش تقاضا تاثیرگذار باشد یا خیر.
در مجموع به نظر می‌رسد کاهش دسترسی دولت به درآمدهای ارزی می‌تواند دلیل اصلی رشد قیمت ارز باشد و تداوم این وضعیت نمی‌تواند حامل پیام‌های امیدوارکننده‌ای برای قیمت ارز باشد.
* کارشناس ارزی
جهان صنعت
