صندوق‌های کالایی قابل معامله (ETC) یکی از ابزار‌های مالی نوین هستند که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که به جای خرید و نگهداری کالا، اوراق آن را خریداری کنند.
با توجه به این مسئله که بیشتر کارشناسان معتقد هستند که بهتر است دولت به جای عرضه اوراق سلف انرژی از صندوق کالایی قابل معامله در بورس استفاده کند مطالبی را در این خصوص تهیه کرده ایم.
بازار صندوق کالایی قابل معامله در بورس را می تواند در یک سیستم بزرگتر و در زیرمجموعه ETPها یا صندوق‌های مبتنی بر محصولات قابل معامله در بورس‌ها مطالعه کرد.در جهان حجم بازار صندوق‌های ETP، طبق آمار منتشر شده در فصل اول سال ۲۰۱۱ به حدود ۱۶۰۰ میلیارد دلار رسید که از این حجم میزان ۱۷۵ ملیارد دلار آن متعلق به بازار ETCها است.
کالا‌های اساسی در تمام دنیا بخش مهمی از پرتفوی سرمایه گذاران خرد و نهادی را تشکیل می‌دهند. این در حالی است که برای بسیاری، دسترسی کارا و سریع به این گروه دارایی ها، به طور سنتی همواره با دشواری‌هایی نظیر الزامات وجه تضمین، محدودیت‌های اجباری و مسائل ارتباطی و دسترسی به بورس‌های مشتقات بین المللی همراه بوده است؛ بنابراین بسیاری از سرمایه گذاران قادر به سرمایه گذاری در این حوزه نبوده اند؛ بنابراین بورس هایی، چون بورس لندن با برقراری همکاری نزدیک با ناشران تلاش کرد که دسترسی به کالا‌های اساسی را از طریق توسعه ابزار‌های جدید نظیر صندوق‌های کالایی قابل معامله در بورس و ایجاد سیستم‌های معاملاتی ویژه تسهیل کند؛ به طوری که سرمایه گذاران بدون نیاز به انجام معاملات آتی یا تحویل فیزیکی کالای اساسی، از طریق این صندوق‌ها به کالای موردنظر خود دسترسی پیدا کنند.
صندوق‌های کالایی قابل معامله در بورس از ابزار‌های سرمایه گذاری (اوراق قرضه با پشتوانه دارایی) هستند که روند قیمتی یک شاخص کالایی پایه را دنبال کرده و این شاخص می‌تواند صرفاً متشکل از یک کالای اساسی یا ترکیبی از مجموعه کالا‌ها نیز باشد. نهاد ناشر به طور مستقیم بر روی دارایی پایه یا قرارداد مشتقه آن کالا یا شاخص سرمایه گذاری می‌کند؛ بنابراین انتظار می‌رود ارزش سرمایه گذاری پرتفو هم سو با قیمت دارایی پایه افزایش یا کاهش یابد.
این ابزار در واقع فرصت‌های سرمایه گذاری جدیدی را برای سرمایه گذاران بالقوه به وجود می‌آورد، زیرا بسیاری از شرکت‌های تولیدکننده کالا‌های اساسی در بورس پذیرفته نشده اند.
این ابزار به طور دقیق مانند سهام عادی و صندوق‌های قابل معامله در بورس معامله شده و فرآیند تسویه آن نیز مانند سایر اوراق صورت می‌گیرد. از آنجا که این اوراق بازارگردانی می‌شوند، از نقدشوندگی بالایی برخوردارند.
نکته قابل توجه این است که صندوق‌های کالایی که بر اساس شاخص قیمت سهام شرکت‌های کالایی در بازار‌های اوراق بهادار هستند، در حقیقت نوعی ETF بوده و با صندوق‌های کالایی قابل معامله که بر اساس دارایی پایه هستند و مدنظر بورس انرژی نیز می‌تواند باشد، متفاوت است.
صندوق‌های کالای اساسی قابل معامله در بورس، صندوق‌های با سرمایه باز هستند که واحد‌های آن بنا به درخواست ناشر آن صادر و بازخرید شده و صدور واحد‌های جدید بر اساس تقاضای بازار امکان پذیر است. این ویژگی منحصر به فرد در واقع اطمینان ایجاد می‌کند که قیمت بازار صندوق‌های کالایی قابل معامله در بورس بسیار نزدیک ارزش خالص دارایی‌های آن است، زیرا در غیر این صورت موجب ایجاد فرصت آربیتراژ می‌شود. این صندوق‌ها به طور کلی به دو صورت تک کالایی (طلا، نفت یا و …) یا شاخصی منتشر می‌شوند.
علاوه بر این، صندوق‌های کالایی قابل معامله در بورس در شرایط خاص، ابزار مناسبی برای پوشش ریسک نرخ ارز محسوب می‌شوند.
واحد‌های این صندوق در بورس استرالیا به دلار آمریکا معامله و تسویه می‌شوند. برای کالا‌هایی که براساس واحد‌های ارزی خارجی ارزش گذاری می‌شوند، تور م در نرخ ارز بر ارزش پرتفو تأثیرگذار است مگر آن که صندوق‌های کالایی قابل معامله در بورس به طور ذاتی از ویژگی پوشش ریسک نرخ ارز برخوردار باشد. بنابراین، در صورت تضعیف دلار استرالیا ارزش سرمایه گذاری‌های انجام شده براساس دلار آمریکا افزایش می‌یابد. در صورت تقویت ارزش دلار استرالیا، ارزش این سرمایه گذاری‌ها کاهش می‌یابد.
اولین صندوق‌های کالایی قابل معامله در بورس استرالیا، تحت عنوان صندوق‌های طلا در سال ۲۰۰۳ راه اندازی شد و هم اکنون طیف کاملی از این ابزار در این بورس معامله می‌شود.
صندوق کالایی قابل معامله در حوزه انرژی
در حوزه انرژی نیز محصولاتی هستند که قابلیت طراحی و انتشار صندوق‌های کالایی در حوزه‌های مختلف انرژی را دارا هستند یکی از این حوزه ها، به طور مثال حوزه آب، باد، انرژی خورشیدی و غیره است البته ذکر این نکته قابل توجه است که در بازار جهانی اکثر بازار انرژی در حوزه ETP مربوط به بازار نفت خام است. یکی از بزرگترین بازار‌های این محصولات، بازار CME-CBOT است.
