تالاب انزلی به عنوان یکی از زیست بوم‌های ارزشمند جهان که از ۴۶ سال قبل در کنوانسیون بین‌المللی رامسر به ثبت رسید، طی سال‌های اخیر با دست اندازی‌ها و مشکلات مکرر انسانی و طبیعی نفسش تنگ‌تر شد و یکی از مهم‌ترین این آلام‌ها ورود انواع فاضلاب است که چون تیغی در گلویش زخمی مضاعف است.
به گزارش ایرنا، رسوبات و فاضلاب‌های صنعتی، خانگی، بیمارستانی، ضایعات کشتارگاهی، سموم کشاورزی، پسماندها و نخاله‌ها، گیاهان مهاجمی چون آزولا و سنبل آبی، تصرف اراضی و ساخت و سازها در حریم تالاب، آتش‌زدن نیزارها با هدف تصرف و انتقال آلودگی از دریا و کاهش میزان آب موجود تالاب، زخم هایی است که طی چند دهه اخیر هر بار پیکره تالاب بین المللی انزلی را می خراشد.
همین زخم ها بود که موجب شد تالاب انزلی با ۵۲ گونه انواع ماهی، صدها گونه گیاهی و اکوسیستم کم نظیر با محدوده ۲۰ هزار هکتاری سال ۱۹۹۳میلادی در زمره تالاب‌های در معرض خطر نابودی (فهرست مونترو) قرار گیرد و تلاش‌ها برای خروج آن از این فهرست آغاز شد و البته مدیران نیز در اقدام هایی گاه بی گاه نظر به تلاش برای بهبود وضعیت تالاب دارند .
حفاظت محیط زیست در قرن بیست و یکم یکی از سه پایه توسعه پایدار شناخته می‌شود و از این رو مورد اهتمام جوامع است و بر همین اساس در نشست اخیر شورای مدیریت پیشگیری از وقوع جرم، دادگستری گیلان موضوع جلوگیری از ورود پساب کارخانجات و واحد های تولیدی، کشاورزی ، صنعتی و فاضلاب های خانگی شهری و روستایی به رودخانه ها و محیط زیست گیلان را در دستور کار قرار داد و حجت الاسلام و المسلمین
حمزه خلیلی رئیس کل دادگستری گیلان در ان نشست اظهار داشت: سرمایه گذاران واحدهای تولیدی و کارخانجات موظف هستند پیش از راه اندازی واحدهای تولیدی نسبت به ساخت تصفیه خانه مطابق با استاندارد واحد خود اقدام کنند.
وی با تاکید بر لزوم نظارت بیشتر اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان افزود: آلوده کردن محیط زیست به بهانه ایجاد اشتغال به هیچ عنوان پذیرفته نیست و با واحدهای متخلف برخورد قانونی می‌شود.
برخورد قاطع قانونی با متخلفان محیط زیست وجود ندارد
دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان نیز در این نشست با اشاره به اهمیت تغییر دیدگاه مدیران و مسئولان استان نسبت به پسماند و نقش آن در آلوده ساختن محیط زیست نیز اظهار داشت: مبدا و منشا آلودگی هایی که از طریق فاضلاب به رودخانه های استان وارد می شود قابل شناسایی است و سازمان محیط زیست باید در این زمینه با حساسیت و دقت بیشتری اقدام نماید.
سید مهدی فلاح میری همچنین با انتقاد از اینکه اراده ای از سوی ادارات و نهاد های متولی در برخورد قاطع قانونی با متخلفان و آلوده کنندگان محیط زیست وجود ندارد، تاکید کرد: نباید برای واحدهای تولیدی که فاقد سیستم تصفیه فاضلاب هستند، مجوز فعالیت صادر شود.
دادستان عمومی و انقلاب مرکز گیلان با تاکید بر اینکه سلامت مردم در گرو اقدامات به موقع مسئولان در حوزه محیط زیست است افزود: سازمان محیط‌زیست موظف است طی ابلاغی به واحدهای صنعتی بازه زمانی برای آنان تعریف کرده تا در راستای احداث سیستم تصفیه اقدام نمایند و در صورت تخلف، آنان را به دستگاه قضایی معرفی نماید.
ورود فاضلاب تصفیه نشده به هر منبع آبی خلاف است
چندی پیش هم در پی انتشار فیلمی در فضای مجازی مبنی بر ورود فاضلاب یک کارخانه در جمال آباد لوشان به رودخانه شاهرود معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفته بود: ورود فاضلاب تصفیه نشده و خام به هر منبع آبی ممنوع و خلاف است.
احسان الله شکری بار دیگر بر این موضوع تاکید کرد و به خبرنگار ایرنا گفت: تمامی شهرک‌های صنعتی موظف به راه اندازی تصفیه خانه هستند و در صورت مشاهده هرگونه تخلف به دستگاه‌های قضایی معرفی می‌شوند.
فاضلاب برای تالاب آزار دهنده است
در بحبوحه داغی پرداختن به فاضلاب و خطرات زیست محیطی آن مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان ۲۴ شهریور در یک گفت وگوی ویژه خبری، ورود بی رویه فاضلاب های خانگی، کشاورزی و صنعتی را برای تالاب انزلی آزاردهنده توسیف کرد و گفت: این فاضلاب ها سبب رشد بی رویه گیاهان به ویژه گونه مهاجم سنبل آبی شده است.
ساسان کفایی، با اشاره به موقعیت اقلیمی و اکوسیستمی استان گیلان، اظهار داشت: براساس تعریف کنوانسیون رامسر بسیاری از آب بندان ها و آبگیرهای گیلان در زمره تالاب قرار می گیرد، اما به طور رسمی در حال حاضر سه تالاب مهم بین المللی در استان داریم که مساحت کل این سه تالاب گیلان به حدود ۲۴ هزار هکتار می رسد.
وی با اشاره به وجود ۳۲ هزار هکتار تالاب و هشت هزار هکتار آب بندان در استان گیلان، تصریح کرد: تالاب انزلی نگین شمال کشور است و ارزش و اهمیت این تالاب اگر بیشتر از دریاچه ارومیه نباشد، کمتر نیست.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان با اشاره به کاهش عمق تالاب انزلی، این مسئله را بر تنوع زیستی آن آسیب زننده توصیف کرد و گفت: کاهش دبی ورودی آب تالاب موجب می شود لجن زار و پوشش گیاهی متراکم را داشته باشیم؛ البته در سالیان اخیر عوامل انسان ساز هم بر مشکلات تالاب افزوده است.
کفایی ورود بی رویه فاضلاب های خانگی، کشاورزی و صنعتی را برای تالاب آزاردهنده دانست و عنوان کرد: این فاضلاب ها سبب رشد بی رویه گیاهان به ویژه گونه مهاجم سنبل آبی شده است. همچنین با ورود رسوبات حوضه آبخیز به تالاب مواجه هستیم.
وی با بیان اینکه افراد سودجو تصرف اراضی حاشیه تالابی را مد نظر دارند و لذا اقدام به آتش سوزی حاشیه تالاب و در نهایت تملک این اراضی می کنند، گفت: یگان حفاظت اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان با گشت و پایش و کنترل شبانه روزی با هرگونه تصرف برخورد می کند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان به تصویب برنامه جامع هفت ساله مدیریت تالاب در تیرماه سال ۱۳۹۹ اشاره کرد و افزود: در این برنامه ۱۳ کد پروژه برای سازمان حفاظت محیط زیست و پنج کدپروژه برای سایر دستگاه ها جهت حفاظت از اکوسیستم ، اکوتوریسم ، تنوع زیستی ، مدیریت پسماند و مدیریت فاضلاب تالاب تعریف شده است.
انزلی سردرگم از مدیریت پسماند
صیانت و حفاظت از محیط زیست گیلان همواره دغدغه اصلی مردم و دوستداران محیط زیست در استان بوده و هست و بر اساس قانون فعالیت اقتصادی باید بر مدار حفظ محیط زیست بوده تا مانع تخریب منابع خدادادی گیلان شود.
اما باتوجه به اظهارات مسئولان استان گیلان همواره شاهد انتقاد از ورود پسماند به خصوص پسماند صنعتی به رودخانه ها و سپس تالاب انزلی هستیم. اما آنچه هنوز مشخص نیست متولی اصلی جلوگیری از ورود پسماند به تالاب انزلی و مدیریت فاضلاب است.
اینکه با توجه به صراحت قانون در ممنوعیت ورود پساب های صنعتی به طبیعت چگونه واحدهای صنعتی در گیلان بدون تصفیه فاضلات مجوز فعالیت گرفتند یا هنوز فعالیت می کنند موضوعی مبهم است. البته این مسئله به فاضلاب صنعتی ختم نمی شود و وضعیت برای فاضلاب های خانگی و کشاورزی هم به همین منوال است.
طبق قانون با توجه به تولید فاضلاب متفاوت در کارخانجات مختلف، تمامی واحدهای تولیدی و صنعتی موظف به احداث تصفیه خانه در واحد تولیدی خود هستند. شهرک صنعتی رشت یکی از چند شهرک صنعتی بزرگ کشور است که با توجه به سوابق احداث و مدرن بودن واحدهای تولیدی لازم است زیر ساخت‌های لازم برای کاهش آلایندگی واحدهای صنعتی آن فراهم شود.
از سه هزار واحد تولیدی در گیلان ۴۵ واحد آلاینده هستند که از این تعداد ۶ واحد آلاینده در شهرک صنعتی رشت وجود دارد و پرداخت تسهیلات برای احداث تصفیه خانه ،مواردی است که در اثنای پرداختن به معضل فاضلاب کارخانجات و مشکلات زیست محیطی گیلان مورد تاکید قرار گرفته است.
به هر روی با گذشت ۴۶ سال از ثبت تالاب انزلی در کنوانسیون بین المللی رامسر رسوبات و فاضلاب‌های صنعتی، خانگی، بیمارستانی، ضایعات کشتارگاهی، سموم کشاورزی، پسماندها و نخاله‌ها، گیاهان مهاجمی چون آزولا و سنبل آبی، تصرف اراضی و ساخت و سازها در حریم تالاب، آتش زدن نیزارها با هدف تصرف و انتقال آلودگی از دریا و کاهش میزان آب موجود تالاب زخم هایی است که همچنان پیکره تالابی و رودخانه های گیلان را می خراشد.
بر اساس ماده ۲ آیین نامه جلوگیری از آلودگی آب که در سال ۱۳۷۳ توسط هیات وزیران تصویش شده است،اقدام به هر عملی که موجبات آلودگی آب را فراهم نماید ممنوع است.
همچنین طبق ماده ۱ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، “حفاظت و بهبود و بهسازی محیط زیست و پیشگیری و ممانعت از هر نوع آلودگی و هر اقدام مخربی که موجب برهم خوردن تعادل و تناسب محیط زیست می‌شود، همچنین کلیه امور مربوط به جانوران وحشی و آبزیان آبهای داخلی از وظائف سازمان حفاظت محیط زیست است.”
بر اساس ماده ۹ همین قانون “اقدام به هر عملی که موجبات آلودگی محیط زیست را فراهم نماید ممنوع است. منظور از آلوده ساختن محیط زیست عبارت است از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب یا هوا یا خاک یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی یا شیمیایی‌یا بیولوژیک آن به طور زیان‌آور به حال انسان یا سایر موجودات زنده و یا گیاهان و یا آثار و ابنیه باشد، تغییر دهد.”
طی ماده ۱۰ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، ” کارخانجات و کارگاه‌هایی که موجبات آلودگی محیط‌زیست را فراهم می‌نماید، مشخص و مراتب را کتباً با ذکر دلائل بر حسب مورد به صاحبان یا مسئولان آنها اخطار
می‌نماید که ظرف مدت معینی نسبت‌به رفع موجبات آلودگی مبادرت یا از کار و فعالیت خودداری کنند. در صورتی که در مهلت مقرر اقدام ننمایند به دستور سازمان از کار و فعالیت آنهاممانعت به عمل خواهد آمد.”
تالاب انزلی ۱۹ هزار و ۴۸۵ هکتار، تالاب امیرکلایه ۱یک هزار و ۲۳۰ هکتار و تالاب پارک ملی بوجاق سه هزار و ۴۳۳ هکتار مساحت دارد.
بیش از ۵۰ گونه ماهی فقط در تالاب ثبت شده است، خاطرنشان کرد: علاوه بر ماهیان تالاب با ماهیان رودخانه های ورودی و ماهیان مهاجر از دریا نیز مواجه هستیم که تنوع زیستی تالاب را به ۷۰ گونه افزایش می دهد. همچنین بیش از ۲۶۰ گونه پرنده در تالاب مشاهده شده که هشت گونه از این پرندگان بیش از یک درصد جمعیت جهانی خودشان را شامل می شوند.
تالاب انزلی در کنار شهر انزلی واقع شده و لذا یک تالاب ساحلی – دریایی است و در صورت بارش های سیل آسا در حوضه آبخیز تالاب، یک سیل گیر برای شهر انزلی محسوب می شود. این تالاب همچنین موجب تلطیف هوا و اکوسیستم منطقه است.
