بعد از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، اتحادیه اروپا با حمایت پنج کشور امضاکننده برجام و ایران در نیویورک تصمیم قاطعی مبنی بر ایجاد یک ساختار مالی برای دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران گرفت .
سرویس سیاسی اقتصاد شمال : در بیانیه ۱۲ بندی نشست وزرای خارجه ایران و ۱+۴ در نیویورک، حاضران بر تعهد خود برای تضمین کانال‌های پرداخت با ایران و تداوم صادرات نفت و میعانات گازی، محصولات نفتی و پتروشیمی تاکید کردند. با توجه به این توافق، اتحادیه اروپا رژیم حقوقی را آماده کرد که اجازه می‌دهد ارتباط تجاری و اقتصادی با ایران با وجود تحریم‌ها حفظ شود.به این ترتیب شرکت‌های اروپایی و دیگر شرکت‌های کشورهای امضاکننده برجام می‌توانند ارتباط بانکی و تجاری خود را با ایران حفظ کنند. طبق این مکانیسم جدید اقتصادی اتحادیه اروپا متعهد شد مهم‌ترین منبع درآمد ایران، نفت، به فروش برسد.
اما این روزها مقامات سیاسی کشورمان تا حد قابل توجهی از عملکرد‌های اتحادیه اروپا در قبال برجام گله دارند. اتحادیه اروپا چه در قالب یک اتحادیه و چه در قالب کشورهای مستقل سال‌هاست سیاست‌هایش بیش از هر چیز دیگری در راستای منافعش عمل می‌کند و نه تنها ریسک‌پذیری‌‌اش کم است، بلکه منفعت‌طلبی‌‌اش هم بسیار بالاست. از این رو می‌توان گفت که به نظر می‌رسد این اتحادیه در سیاست خارجی دنباله‌رو آمریکا بوده، اما در تجارت منافع اقتصادی خود را دنبال می‌کند.
مقامات اروپایی تاکنون گام‌های عملی برای اثبات حسن‌نیت از خود نشان ندادند و این یعنی نوعی نگاه دوگانه از سوی کشورهای اتحادیه اروپا نسبت به برجام وجود دارد چرا که باگذشت چند ماه از مذاکرات دولت با اتحادیه اروپا برای گرفتن تضمین‌های عملی جهت حفظ منافع ایران در برجام، اراده‌ای برای مقابله با تحریم‌های ایران وجود ندارد؛ موضوعی که موجب نگرانی ایران و دستگاه دیپماسی کشور شده است. اینکه آیا می‌توان به اروپا اعتماد کرد یا خیر، هنوز سوالی است که در رایزنی‌های چند ماهه محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان با کشورهای اروپایی مشخص نشده است.
البته فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بارها بر حفظ توافق هسته‌ای توسط کشورهای عضو تاکید کرده و این بار هم در حاشیه نشست امنیتی افغانستان در ژنو با محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران دیدار و بر عزم اتحادیه اروپا برای حفظ توافق هسته‌ای و اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ۱۳ بار اجرای تعهدات ایران در چارچوب این توافق را مورد تایید قرار داده است، تاکید کرد. موگرینی همچنین خواستار اجرای کامل و موثر این توافق از سوی همه طرف‌ها و استفاده از منافع اقتصادی مرتبط با آن شده است.
حالا سومین نشست اتحادیه اروپا و جمهوری اسلامی ایران در خصوص مسائل هسته‌ای هم برگزار شد. در این نشست غیر از مسائل فنی، مسائل مختلف هسته‌ای و تولیدات هسته‌ای مثل داروهای مورد نیاز نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفت. موضع‌گیری مسوولان در این کنفرانس اگرچه هوشمندانه و محکم بود و از اینکه جمهوری اسلامی ایران به اکثر تعهدات خود عمل کرده سخن گفته شد اما با وجود انتظار ایران از اتحادیه اروپا، هنوز کشورهای عضو به تعهدات خود عمل نکرده‌اند. البته طبق گفته‌ها اعضای اتحادیه اروپا در این جلسه دیدگاه‌های مثبتی داشتند که نشان می‌دهد آنها مشتاقند کار به خوبی انجام شود، ولی به دلیل اینکه برای اتحادیه چندین کشور باید با هم تصمیم بگیرند، مدت زمان تصمیم‌‌گیری‌شان کمی طولانی می‌شود.
به هر حال ایران همچنان در پی آن است تا اتحادیه اروپا را تشویق کند که جانشین تعهدات آمریکا به خصوص در بحث تحریم‌های آمریکا باشد. از این رو آخرین تلاش‌های ایران هم برای متعهد کردن اروپا به تعهداتش به عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه بر‌می‌گردد. او در بروکسل با برونو واندر پلویم قاﺋم مقام وزارت امور خارجه بلژیک دیدار و در خصوص مساﺋل مربوط به روابط دوجانبه و همکاری‌های بین‌المللی دو کشور گفت‌وگو کرد. معاون سیاسی وزارت امور خارجه کشورمان تاکید کرد: پیرو افزایش فشارهای غیرقانونی آمریکا و از بین رفتن توازن میان تعهدات و منافع جمهوری اسلامی ایران، عدم تحقق تعهدات اروپا و سایر طرف‌ها برای مقابله با فشارها، نگرانی‌ها را نسبت به آینده برجام افزایش داده است. وی ادامه داد: اروپا و سایر کشورهای متعهد به برجام، باید بتوانند هر چه زودتر ساز‌و‌کارهای لازم را برای تامین منافع اقتصادی ایران از این توافق تضمین کنند.
برجام برای صلح مهم است
اما در این دیدار قاﺋم مقام وزارت خارجه بلژیک نیز بر تعهد مداوم این کشور و سایر کشورهای اروپایی بر دفاع از برجام و اعتبار آن تاکید کرد و این توافق را برای صلح و امنیت بین‌المللی بسیار مهم دانست و گفت: ما در تلاش برای حفظ برجام هستیم و معتقدیم با وجود خروج آمریکا، این توافق باید با صبر و درایت لازم حفظ شود چون هیچ جایگزینی برای برجام وجود ندارد و بر همین اساس امیدوارم به زودی ساز و کار ویژه را ایجاد کنیم.
عبدالرضا فرجی‌راد سفیر اسبق ایران در نروژ و مجارستان درخصوص تاخیر اتحادیه اروپا در اجرایی کردن سازوکار ویژه مالی (SPV) گفت: طی دو سه هفته گذشته شاهد هستیم که اتحادیه اروپا برخلاف ماه‌های پیشین آن جدیت سابق خویش را در اجرایی کردن سازوکار ویژه مالی ندارد. البته آنها از نظر سیاسی، همچنان از ایران و اجرایی شدن برجام حمایت می‌کنند و اراده سیاسی دارند ولی سازوکاری که فدریکا موگرینی گفت ۱۳ آبان حداقل به صورت نمادین اجرایی می‌شود، هنوز عملیاتی نشده است. وی ادامه داد: در مذاکراتی هم که طی هفته‌های گذشته انجام شده، آن استحکام قبلی در اتحادیه اروپا دیده نمی‌شود. این دیپلمات سابق کشورمان به فشارهای ایالات متحده به اتحادیه اروپا اشاره کرد و اظهار داشت: بخشی از تضعیف اراده اتحادیه اروپا برای اجرایی شدن سازوکار ویژه مالی به خاطر آن است که آمریکا کشورها را تهدید کرده که هرگونه همکاری اقتصادی با ایران مستوجب تنبیه و تحریم می‌شود. اروپا نیز دارای منافع اقتصادی هنگفتی در مناسبات تجاری و مالی با آمریکاست و دوست هم ندارد که این منافع را از دست بدهد.
البته با وجود اینکه کارشناسان و دیپلمات‌های کشورمان نسبت به عدم تعهد اروپا اذعان دارند اما این انتظار همچنان وجود دارد که اروپا هرچه سریع‌تر به تعهد خود در برجام عمل کند، زیرا عدم تعهد اروپا می‌تواند موجب بی‌ثباتی در منطقه شود. ضمن اینکه بعد از خروج آمریکا از برجام، ایران فرصت محدودی برای حفظ برجام در اختیار دارد تا هرچه سریع‌تر موضع روشن و قاطع خود را نسبت به تعهداتش در برجام، مشخص و اعلام کند. هرچند اتحادیه اروپا بیانیه‌های خود را در این خصوص ارائه می‌دهد اما تهران انتظار اقدام عملی از جانب اروپا دارد.
منبع:صنعت
