برخی از کارشناسان بر این باورند که توقف گرانی بنزین یک بازی سیاسی است که به نام فقرا و به کام ثروتمندان در روز‌های اخیر شروع شده است.
به گزارش اقتصادشمال سالیان سال است که بحث نابرابری در توزیع یارانه انرژی بین کارشناسان اقتصادی مطرح است. آنها معتقدند ۴۶ درصد ایرانی‌ها از یارانه پنهان بنزین استفاده نمی‌کنند، در نتیجه دهک پردرآمد کشور بیش از ۱۰برابر دهک‌های پایین از این یارانه پنهان استفاده می‌کند.
از سویی با توجه به اینکه در سال گذشته روزانه بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون لیتر قاچاق بنزین در کشور انجام شد، در واقع یارانه داده شده روی بنزین به جیب قاچاقچیان ریخته شد .
در این میان برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و کارشناسان در حالی که ثابت نگه داشتن قیمت بنزین در چهار سال گذشته را از اشتباهات دولت و وزارت نفت می‌دانستند از زمستان سال گذشته که زمزمه سهمیه‌بندی و افزایش نرخ بنزین مطرح شد با توجیه اینکه معیشت خانوارها تاب تحمل گرانی‌ها را ندارد به مخالفت با دولت پرداختند.
این در حالی است که برخی از کارشناسان می‌گویند افزایش قیمت بنزین افزایش تورم شدید ادعا شده را در پی نخواهد داشت. ضمن آنکه مساله اصلی در این طرح بیش از هر موضوعی رعایت عدالت در حق اقشار مستضعف جامعه بوده است.
در همین حال مدیر گروه مطالعات اقتصادی اندیشکده حکمرانی شریف با تاکید بر اینکه اصلاح قیمت بنزین در شرایط کنونی می‌تواند بستر کنترل تورم را فراهم آورد، گفت: ممنوعیت افزایش قیمت بنزین به معنای ادامه توزیع نابرابر ثروت عمومی به نفع ثروتمندان است.
مرتضی زمانیان کارشناس انرژی و مدیر گروه مطالعات اقتصادی اندیشکده حکمرانی شریف با اشاره به طرح دو فوریتی مجلس در خصوص ممنوعیت افزایش قیمت بنزین در سال ۹۸ گفت: من از تدوین‌کنندگان این طرح که در آن عنوان کرده‌اند هرگونه افزایش قیمت در حامل‌های انرژی تاثیر عمیق و غیرمتعارفی بر تمامی بخش‌های اقتصادی دارد و چندین برابر درآمدهای آن فشار اقتصادی ایجاد خواهد کرد، درخواست می‌کنم مطالعات خود یا مطالعاتی که دیگران انجام داده‌اند و این گفته‌هایشان را تصدیق می‌کنند منتشر کنند.
وی ادامه داد: به نظر می‌رسد معطل نگه داشتن این بخش از اصلاحات اساسی و بنیادی در کشور نیازمند حجت علمی بالایی است. ضمن آنکه به نظر می‌رسد این قبیل طرح‌ها که عملا به معنای ادامه توزیع نابرابر ثروت عمومی کشور به نفع دهک‌های برخوردار جامعه است، نیازمند حجت شرعی بسیار جدی از سوی امضاکنندگان این طرح است. به هر حال مدت‌هاست که بخشی از جامعه پ‍ژوهشی کشور منتظر انتشار مستندات پشتیبان و مطالعاتی است که بر مبنای آن روال ناکارا و ظالمانه کنونی در حوزه یارانه انرژی ادامه می‌یابد.
زمانیان تصریح کرد: بر اساس مطالعات و تحلیل‌هایی که شخصا در آنها مشارکت داشته یا در جریان آنها بوده‌ام اعمال اصلاحات در مورد بنزین اثر تورمی بالایی ندارد. ضمن آنکه بر این باور هستم که اصلاح قیمت بنزین در شرایط کنونی می‌تواند بستر کنترل تورم را فراهم آورد. به گفته این کارشناس انرژی، یکی از ریشه‌های وجود تورم در اقتصاد، کسری بودجه دولت‌هاست که در پی آن دولت‌ها سعی می‌کنند به منابع بانکی و با واسطه پایه پولی بانک مرکزی دست‌اندازی کنند زیرا عموما بانک‌ها برای جبران ضرر ناشی از دست‌اندازی دولت از منابع بانک مرکزی اضافه‌برداشت خواهند داشت. بنابراین کسری بودجه دولت یک عامل موثر منتهی به تورم است.
جبران کسری بودجه با اصلاح یارانه بنزین
مدیر گروه مطالعات اقتصادی اندیشکده حکمرانی شریف ادامه داد: بنابراین اگر دولت به اصلاح نظام یارانه‌ای در حوزه بنزین تن دهد و از این طریق بخشی از کسری بودجه خود را حل و فصل کند، آنگاه فشار بر منابع پولی کاسته شده که این امر خود در کنترل تورم نقش خواهد داشت. نکته مهم آن است که موضوعات پیچیده اقتصادی نیازمند تحلیل‌های جدی و قابل اعتنا توسط مجموعه‌های تخصصی است و این نگرانی وجود دارد که موضوعاتی که هنوز صحت و سقم آنها تبیین نشده تبدیل به باور عمومی شده و توجیهی برای ادامه ناکارایی‌های موجود شود.
زمانیان خاطرنشان کرد: هرچند وضعیت عمومی کشور، وضعیت تورمی است و قرار نیست اصلاح یارانه‌ای مشکل تورم را به صورت کلی حل کند. مساله این است که تورم موجود بدون جهت به حساب اصلاحات در حوزه انرژی نوشته نشود. به گفته این کارشناس انرژی در دهه ۷۰ که هر سال معمولا اصلاحات قیمتی و افزایش نرخ حقوق و دستمزد و امثال آن در ابتدای سال رخ می‌داد و در کنار این دولت در ابتدای سال قیمت بنزین را بالا می‌برد، این تفکر را در ذهن عموم مردم جا انداخت که چون دولت قیمت بنزین را بالا می‌برد همه چیز گران می‌شود. دولت یازدهم با افزایش قیمت بنزین نشان داد که افزایش قیمت این فرآورده نفتی لزوما منجر به افزایش تورم نخواهد شد.
مدیر گروه مطالعات اقتصادی اندیشکده حکمرانی شریف ادامه داد: این تفکر بعد از ۲۰ سال هنوز در کشور وجود دارد که اجازه نمی‌دهد اصلاحات در بخش انرژی کشور اجرا شود. سوال بنده این است که تدوین‌کنندگان این طرح براساس کدام مستندات چنین ادعایی را عنوان می‌دارند در صورتی که بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند این شیوه عرضه بنزین اصلا به نفع کشور و دولت نیست. زمانیان خاطرنشان کرد: به نظر من در صورتی که اصلاحات در این بخش و بخش‌های مهمی مانند مالیات انجام نشود، دولت برای جبران کسری بودجه به دنبال انتشار اوراق خواهد رفت. انتشار اوراق یعنی اینکه ما از مردم پول بگیریم و فعلا امسال را پشت بگذاریم و چند سال بعد باید این پول اخذ شده را به علاوه نرخ سود آن پس بدهیم. ضمن امید به بهبود شرایط اقتصادی، اما با این فرض که اقتصاد کشور طی چند سال آینده کماکان با چالش مواجه باشد، پرداخت این دیون دولت بعد را با مشکلاتی مواجه خواهد کرد.
زمانیان ادامه داد: ممکن است انتشار اوراق برای امور عمرانی به صورت بلندمدت منطقی باشد یا اینکه انتشار اوراق در زمانی که چشم‌انداز مشکلات کوتاه‌مدت است نیز قابل قبول باشد اما به نظر من انتشار اوراق برای تامین مخارج جاری برای دولتی که می‌داند مشکلاتش احتمالا در سال‌های پیش‌رو ادامه داشته باشد ابدا منطقی نیست. وی گفت: حرف ابتدایی و انتهایی این است که اصلاحات واقعی در حوزه اقتصاد باید انجام شود و به تعویق انداختن باید مورد سوال قرار گیرد. پیشنهاد من به اساتید و پژوهشگران مناطق مختلف کشور این است که ادامه توزیع ظالمانه یارانه‌ها به نفع دهک‌های برخوردار جامعه، به ویژه در دوران سخت کنونی برای دهک‌های مستضعف را به صورت جدی از نمایندگان خود مطالبه کنند. به نظر من این موضوع می‌تواند یکی از مسائل جدی برای مطالبه عمومی در دوره بعدی انتخابات مجلس شورای اسلامی باشد.
راهی که باید رفت
بر اساس این گزارش در شرایط کنونی گرچه یارانه‌های انرژی در ایران کمتر از سال ۲۰۱۰ (قبل از هدفمندی یارانه‌ها) هستند، اما منطق از بین بردن آنها به خصوص برای دولت پررنگ‌تر است. کاهش فروش نفت موجب نیاز دولت به افزایش درآمدهای حاصل از فروش داخلی انرژی شده است.
علاوه بر نگرانی‌های بودجه‌ای دولت، مساله دیگر مربوط به برابری بوده که توزیع ثروت هیدروکربن ملی به نابرابری بیشتر دامن زده است زیرا یارانه انرژی به طور عمده به گروه‌های پردرآمد اختصاص یافته که استفاده بیشتری از انرژی نسبت به فقرا دارند. نگرانی دیگر بهره‌وری است که انرژی ارزان، تولید ایران را وابسته به انرژی کرده و از طرفی در استفاده از آن کمتر به کارایی توجه شده است. علاوه بر این، یارانه انرژی، محیط زیست را تخریب می‌کند. آلودگی هوا در شهرهای بزرگ غیرقابل تحمل شده است. تعطیلی مدارس به دلیل آلودگی هوا در تهران، به عنوان بخشی از زندگی روزمره شهروندان تبدیل شده است.
ایران روی انواع کالاها یارانه متنوعی ارائه می‌دهد به طور خاص، نان و دارو اما یارانه انرژی بزرگ‌ترین قسمت این یارانه‌ها بوده و در دهه اخیر، این قسمت سریع‌تر افزایش یافته است. یکی از دلایل افزایش این قسمت، افزایش قیمت‌های جهانی بوده است.
جهان صنعت
