کارمزد تبدیل شالی به برنج سفید در شالیکوبی‌های سنتی و صنعتی مازندران به لحاظ چگونگی محاسبه متغیرهای مختلف همچنان گلافی سردرگم برای کشاورزان است.
امسال ۲۱۴ هزار هکتار از زمین‌های شالیزاری مازندران زیر کشت اول برنج رفته‌است که طبق پیش‌بینی جهاد کشاورزی یک میلیون و ۴۰۰هزارتن شلتوک تولید می شود که برای تبدیل به برنج سفید وارد ۹۵۰ واحد شالیکوبی سنتی و صنعتی استان می شود.
مشاهدات و بررسی‌های میدانی خبرنگار ایرنا از چند واحد شالیکوبی در شهرستان های بابل، آمل و فریدونکنار نشان می‌دهد برخی از صاحبان این واحدها فقط یک کیسه اول شالی را وزن می‌کنند و مبنا قرار می‌دهند، برخی ها اصلا وزن نمی کنند و با معیار قد و اندازه گونی شالی را مبنا قرار می دهند و برخی نیز معتقدند هر ۱۰۰کیلو شالی تبدیل به۵۰تا ۶۰ درصد برنج سفید می شود و مبنای محاسبه کارمزد را مقدار تولید برنج سفید قرار می دهند.
صاحبان شالیکوبی‌های سنتی و صنعتی مازندران در هر یک از این روش‌ها چند شاخص دیگر را مورد نظر قرار می دهند که یکی از مهمترین آن اینکه شالی خیس و نم دار چه مدت در خشک کن ها قرار گرفته‌اند.
گسترش برداشت مکانیزه شالی در پنج سال اخیر که امسال به ۹۵ درصد اراضی شالیزاری مازندران رسیده، سبب شده است تا شالیکوبی های صنعتی و سنتی در یک بازه زمانی حداکثر ۳۵ روزه محصول کشاورزان را پس از خالی کردن در دستگاه خشک کن به برنج سفید تبدیل کنند.
در برداشت مکانیزه شالی، دانه در حالی از خوشه طلایی جدا می شود که هنوز ریشه شالی در گل قرار دارد و ساقه دارای رطوبت بالاست و با توجه به این که در این روش درو و خرمنکوبی در یک مرحله صورت می گیرد، رطوبت باقی مانده در ساقه زنده همچنان در خوشه و شلتوک جریان دارد و به همین دلیل محصول باید در کمتر از ۲۴ساعت از گونی خارج و به مدت ۴۸ تا ۷۲ ساعت در دمای ۳۰ تا ۴۰ درجه خشک و تبدیل به برنج شود.
طبق تعرفه‌ای که ستاد برداشت شالی مازندران با حضور نمایندگان جهادکشاورزی، صنعت ، معدن و تجارت و اتحادیه شالیکوبی داران تعیین کرده کارمزد امسال تبدیل هرتن شالی به برنج سفید در شالیکوبی های مدرن و سنتی ، ۴۹درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافت.
بنابراین گزارش اتحادیه شالیکوبی داران استان مازندران امسال تبدیل هر تن شالی با رطوبت ۱۳تا ۱۴درصد در شالیکوبی های سنتی و مدرن به ترتیب ۳۲۱هزار و ۳۴۵هزار تومان تعیین شده است که این رقم برای شالی های با رطوبت بیشتر، ۲۱هزار تومان درهر تن اضافه می شود.
یکی از شالیکاران بخش مرکزی بابلسر که در حال تحویل گونی های شالی به واحد شالیکوبی مدرن بوده به خبرنگار ایرنا گفت: این واحد اصلا شالی را وزن نمی کند و تعداد گونی مبنای رسید از سوی صاحب کارخانه به کشاورز است.
حسین حبیب نژاد با بیان این نکته که صد البته بیشتر کشاورزان به صاحبان واحدهای شالیکوبی اعتماد دارند، افزود: اینکه کارمزدها چگونه محاسبه می شود، تا به حال برای کشاورزان مشخص نشد، چراکه وزن کشی صورت نگرفته و به راحتی دلایل مختلفی مطرح می شود.
وی توضیح داد: به دلیل برداشت مکانیزه، شالی باید در اسرع وقت از گونی ها خارج و وارد خشک کن شود و با توجه به وزن بالای روانه شدن شالی به شالیکوبی ها ، کشاورز به ناچار به این مورد توجه نمی کند و فقط همان مقوله اعتماد را مورد توجه و اصل قرار می دهد.
این کشاورز با اشاره به اینکه درصد رطوبت شالی مبنای دیگر در تعیین کارمزد است، ادامه داد: این شاخص مهم فنی را کشاورز نمی تواند تشخیص بدهد و البته بیشتر صاحبان شالیکوبی ها هم نمی توانند متوجه شوند ، فقط اینکه چند ساعت در خشک کن ها می مانند، ملاک قرار می گیرد.
وی گفت: اینکه شالی را در بازه زمانی ۱۱صبح تا ۱۶عصر در یک روز آفتابی برداشت مکانیزه شود و یا اینکه در همان روز از هشت تا ۱۰ صبح و یا ۱۶عصر تا ۱۹عصر برداشت شود ، درصد رطوبت به شدت متفاوت است و این موارد قابل مطرح کردن و یا تشخیص برای صاحبان شالیکوبی ها نیست.
رمضان پورموسوی یکی از شالیکوبی داران بخش لاله آباد بابل به خبرنگار ایرنا گفت: برداشت مکانیزه سبب شد تا روزانه حدود ۳۰ تن شالی وارد کارخانه ام شود، در حالی ظرفیت خشک کن کارخانه کمتر از ۲۰ تن است.
وی با بیان اینکه امسال هزینه قطعات واحد شالیکوبی و به ویژه دستمزد کارگران تا ۲ برابر بیشتر شده است، افزود: اگرچه کارگری در جابجایی گونه های شالی ۶۵تا ۷۰ کیلوگرمی و کیسه های ۸۰ کیلویی برنج سفید بسیار سخت و طاقت فرسا است، اما امسال هر کارگر به ازای یک ماه هشت میلیون تومان قرارداد دارد.
وی بیان داشت: از آنجاییکه عمده شالی های با برداشت مکانیزه با رطوبت بالا وارد شالیکوبی می شود و تناژ آن نیز زیاد است ، وقت وزن کشی را نداریم و در محاسبه کارمزد میانگین وزن را در هر گونی مشخص می کنیم.
وی گفت: درصد رطوبت شالی اینکه درچه زمان و روزهای آفتابی و نیمه ابری برداشت شود و همچنین اینکه شالی ایستاده باشد و یا ورس ( خوابیده ) باشد نیز متفاوت است و در هر یک از این موارد مبنای تعیین کارمزد در تبدیل شالی بالا و پائین می شود.
پورموسوی با بیان اینکه خطر شکستگی زیاد، رشته و بنددار شدن شالی خیس خطر و نگرانی جدی این روزهای شالیکاران پس از برداشت است، گفت: ما نیز بر اساس ظرفیت خشک کن ها شالی را پذیرش می کنیم و تعهدی در قبال بنددار شدن شالی متقبل نمی شویم.
وی تصریح کرد: با توجه به این که رطوبت شالی در برداشت مکانیزه تا ۳۰ درصد نیز می رسد ، شالی ها باید با دمای ۳۰ تا ۳۵درجه به مدت ۲ تا سه روز در فرهای خشک کن ها بمانند و این در محاسبه کارمزدها اثر مستقیم دارد.
افزایش ۴۹درصدی کارمزد شالی کوبی داران مازندران
مدیرعامل اتحادیه شالیکوبی داران مازندران نیز درگفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت که کارمزد امسال هرتن شالی در شالیکوبی های مدرن و سنتی در تبدیل شالی به برنج سفید، ۴۹درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافت.
جلیل جهانفر که خود صاحب یک واحد شالیکوبی مدرن در محمودآباد است، افزود: امسال دستمزد تبدیل هر تن شالی با رطوبت ۱۳تا ۱۴درصد در شالیکوبی های سنتی و مدرن به ترتیب ۳۲۱هزار و ۳۴۵هزار تومان تعیین شده است که این رقم برای شالی هایی که به صورت برداشت مکانیزه با رطوبت حدود ۳۰ درصد هستند درهر تن ۲۱هزار تومان اضافه می شود.
وی با بیان اینکه به دلیل برداشت مکانیزه بیش از ۹۵ درصد شالی ها با رطوبت بیشتر از ۳۰ درصد وارد دستگاه خشک کن های شالیکوبی ها می شوند، توضیح داد: هزینه خرید قطعات و دستمزد کارگری در شالیکوبی ها نسبت به سال قبل تا ۲۰۰درصد بیشتر شده است و این مقدار کارمزد نیز جوابگو نیست.
وی در خصوص محاسبه کارمزد تبدیل شالی به برنج سفید گفت که اگر چه مشکلاتی در برسی شاخص ها وجود دارد ، اما مبنای اصلی تعیین کارمزد وزن شالی و درصد رطوبت است که تحویل شالی همراه با وزن باسکولی به شالیکوبی ها بر عهده کشاورز است.
مدیرعامل اتحادیه شالیکوبی داران مازندران ادامه داد: از آنجاییکه کشاورز شالی را بدون وزن تحویل می دهد، صاحبان شالیکوبی میانگین وزن هر گونی را مبنا قرار می دهند که البته این شاخص نیز در اندازه ثابت یک گونی که آیا شالی ایستاد بوده باشد، یا ورس شده و در چه زمانی از روز و روزهای آفتابی و یا ابری برداشت شده متفاوت است.
وی میانگین تبدیل هر ۱۰۰کیلو شالی به برنج سفید در ارقام طارم محلی ، فجر و شیرودی که عمده ارقام کشت شده در مازندران است را به ترتیب ۵۳، ۴۹ و ۵۶درصد عنوان کرد و گفت: یکی از روش های محاسبه مقدار شالی تحویلی می تواند مقدار برنج سفید بدست آمده نیز باشد.
جهانفر با بیان اینکه حدود دو سوم از شالیکوبی های استان مازندران سنتی است و صاحبان شالکوبی موظف به واگذاری همه فرآورده های شالی از جمله سبوس و نیم دانه به کشاورزان هستند، گفت: از آنجاییکه در شالیکوبی های مدرن دستگاه مجهز و پیشرفته ای با سرمایه گذاری سنگین بیش از ۳۰۰میلیون تومان پوست های شالی را تبدیل به دوکوب می کند، در صورتی که کشاورز درخواست دو کوب کند باید در ازای هر کیلو گرم ۳۵تومان ببشتر در قالب کارمزد پرداخت کند.
وی بر لزوم ضرورت نوسازی و اصلاح شالیکوبی ها در استان تاکید کرد و بیان داشت: درصد شکستگی در کارخانه های پیشرفته از ۲۰ درصد به زیر هفت درصد کاهش می یابد و این مورد به حمایت دولت با پرداخت تسهیلات قابل توجه نیاز دارد.
