صنایع دستی اقوام ساکن در گلستان علاوه بر اینکه ظرفیتی برای ایجاد درآمد، اشتغال و توسعه این استان به شمار می روند، به اعتقاد کارشناسان این حوزه فرصت بسیار خوبی برای راهیابی به بازارهای جهانی نیز هستند.
فرش دستباف، نمد، زیورآلات و سوزن دوزی ترکمن، جاجیم بافی روستای زیارت گرگان، ابریشم بافی قزلباش های رامیان و مینودشت، سوزن دوزی شاهکوه و قوم بلوچ و نیز دوخت های سنتی پوشاک در ببن فارس ها از جمله صنایع دستی اقوام ساکن در گلستان است که با هنرمندی زنان و دختران و بعضا مردان این استان، هر کدام نام و آوازه خود را در بین خریداران داخلی و خارجی دارند.
پیشینه هفت هزار ساله استان گلستان و ظرفیت های فرهنگی و هنری بویژه تنوع و مرغوبیت صنایع دستی اقوام آن که می تواند در آن سوی مرزها نیز عرضه شود، گویای این نکته است که در این حوزه راه زیادی برای پیمودن وجود دارد.
استان گلستان که به گفته سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این استان دارای ۳۰ هزار هنرمند درحوزه صنایع دستی است که ۲۲ هزارو ۱۸۶ نفر آنان شناسایی شده اند، ظرفیت بزرگی برای تولید انواع صنایع دستی دارد.
مریم حاجی ابراهیمی می گوید: هم اکنون در این استان ۲۸ رشته صنایع دستی بومی و حدود ۷۰ رشته صنایع دستی غیربومی وجود دارد که تاکنون ۴۵ محصول آن نشان ملی مرغوبیت و ۹ محصول نیز مهر اصالت بین المللی دریافت کرده اند.
موارد ذکر شده تنها بخشی از ظرفیت های صنایع دستی گلستان است که به اعتقاد کارشناسان می توان با سرمایه گذاری مناسب و حمایت بیشتر از فعالان این حوزه، مسیر را برای حضور هرچه بیشتر محصولات هنرمندان این استان در بازارهای جهانی هموار کرد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان ۲۳ مرداد امسال درجمع خبرنگاران از صدور سالانه ۱٫۵ میلیون دلار انواع صنایع دستی به خارج از کشور در دو سال اخیر خبر داده بود، اما این رقم در نیمه نخست امسال به ۶۰۳ هزار و ۳۳۶ دلار رسیده است.
ابراهیم کریمی یکی از مشکلات صنایع دستی گلستان برای حضور در بازارهای جهانی را نداشتن پایانه تخصصی صادرات در استان ذکر کرده و گفته است: به دلیل فعال نبودن این پایانه تخصصی، بسیاری از صنایع دستی گلستان از گمرک استان های دیگر صادر می شود و این امر سبب شده تا آمار دقیقی از میزان صادرات وجود نداشته باشد.
به گفته این مقام مسئول، صادرات صنایع دستی از گلستان بیشتر در قالب تجارت چمدانی انجام شده و غالبا شامل آثاری در حوزه چاپ باتیک، گلیم، منبت و احجام چوبی بوده است.
کریمی، توجه به بازاریابی و فروش صنایع دستی را مهم دانسته و گفته است: پیدا کردن بازارهای فروش متعدد به رفع دغدغه هنرمندان صنایع دستی و سودآوری و تامین معیشت آنان کمک می کند.
با توجه به اینکه گمرک اینچه برون گنبدکاووس تنها گمرک زمینی استان گلستان محسوب و صادرات استان از این گمرک انجام می شود، احداث پایانه تخصصی صادرات صنایع دستی گلستان در محل این گمرگ از دو سال پیش مطرح بوده اما به گفته مریم حاجی ابراهیمی سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی این استان، همچنان در مرحله رایزنی برای واگذاری زمین و پیدا کردن سرمایه گذار برای احداث آن قرار دارد.
درحالی که از ۴۰۰ رشته صنایع دستی موجود درجهان ۳۰۰ و بعضا تا ۳۷۰ رشته آن در کشور ما تولید می شود و از این حیث جزو هشت کشور برتر جهان هستیم، میزان صادرات صنایع دستی کشورمان که تولیدات آن قدمتی چند هزار ساله دارد، نسبت به حجم تجارت جهانی این حوزه بسیار پایین است.
حجم تجارت جهانی صنایع دستی براساس آمارهای اعلام شده در سال ۱۳۹۳ حدود ۱۴ تا ۱۴،۵ میلیارد دلار بوده و قطعا آمارهای جدید، ارقام بیشتری را نشان خواهد داد، اما کشور ایران در رتبه ۳۱ صادرات صنایع دستی قرار دارد.
نکته ای که اوایل شهریور امسال معاون رییس جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری در مراسم گشایش سی امین نمایشگاه ملی صنایع دستی ایران به آن اشاره و ابراز امیدواری کرده بود که با حمایت های بیشتر دولت، فروش صنایع دستی در داخل و صادرات آن به خارج در آینده نه چندان دور به مرز دو میلیارد دلار در سال برسد.
علی اصغر مونسان در این مراسم، تحول در بسته بندی و چیدمان و کیفیت محصولات را در تحقق رقم دو میلیارد دلاری پیش بینی شده برای فروش و صادرات بیشتر صنایع دستی موثر دانسته بود.
وی همچنین گفته بود که آمار دو ماهه اول سال ۹۷ نشان می دهد در ماه های فروردین و اردیبهشت ۳۲ میلیون دلار صادرات صنایع دستی داشته ایم که از رشد ۶۶ درصدی نسبت به دو ماهه اول سال ۹۶ خبر می دهد.
این مقام مسئول همچنین در ۱۷ اسفند ۹۶ در نشست شورای سیاستگذاری راهیان نور و مستند به آمار گمرک جمهوری اسلامی ارزش صادرات صنایع دستی دستی در سال ۹۵ را ۲۴۰ میلیون دلار و با احتساب تجارت چمدانی مجموعا حدود ۵۰۰ میلیون دلار اعلام کرده بود.
با این حال، آمار و ارقام های اعلام شده در سطح ملی و استانی نه تنها رضایت بخش نیست بلکه ضرورت برنامه ریزی بهتری برای حضور و سهم بری بیشتر صنایع دستی ایران و گلستان از بازارهای جهانی را بیشتر آشکار می کند.
بدون تردید موقعیت جفرافیایی گلستان و واقع شدن در مسیر دو مقصد تفریحی شمال و زیارتی خراسان رضوی (مشهد) که هرساله و فقط در فصل بهار و تابستان چند ده میلیون مسافر از این استان گذر می کنند و وجود ۲۵۰۰ مکان تاریخی، فرهنگی و طبیعی از ظرفیت های مطلوب برای جذب گردشگر و فروش صنایع دستی است.
به گفته کریمی مدیرکل میراث فرهنگی گلستان در نیمه نخست امسال حدود ۱۵ میلیون مسافر و گردشگر از جاذبه های تاریخی، فرهنگی و طبیعی این استان بازدید کرده اند که از این تعداد حدود دو میلیون و پانصد هزار نفر که قریب سه هزار نفر آن گردشگر خارجی بودند، در گلستان اقامت داشته اند.
به اعتقاد کارشناسان، موقعیت جغرافیایی گلستان، تعدد مکان های طبیعی و تاریخی در کنار ظرفیت های فرهنگی و هنری اقوام ساکن در آن، فرصتی کم نظیر برای عرضه صنایع دستی است که بایستی از آن بیشتر استفاده شود.
مریم آق آتابای از کارشناسان حوزه صنایع دستی شرق گلستان نیز با بیان اینکه تولید صنایع دستی در گذشته جزیی از فرهنگ یک قوم و همچنین منبع درآمدی برای هنرمندان بوده است، گفت: اگر در گذشته ساخت زیورآلات، طراحی سنتی روی پوشاک و بافت فرش و نمد برای اعضای خانواده و به صورت دستی مرسوم بوده اما امروزه برخی از این صنایع دستی، جنبه کاربردی و عمومی پیدا کرده است.
وی افزود: امروز هنرمندان صنایع دستی کم توجه به درجه و مهر اصالت صنایع دستی تنها به امر تولید و نگاه کاربردی آن درجامعه می اندیشند درحالی که باید نگاه اول در این حوزه حفظ اصالت ها، فرهنگ ها و تولید با کیفیت باشد.
آق آتابای اضافه کرد: تولید با کیفیت صنایع دستی برگرفته از فرهنگ و اصالت اقوام و نیز قیمت مناسب که توانایی خرید را برای مردم فراهم کند، یک اصل مهم در این حوزه است زیرا به حفظ فرهنگ و اصالت اقوام و انتقال آن به نسل آینده کمک می کند.
وی معتقد است که گلستان درحوزه صنایع دستی ظرفیت های خوبی دارد و باید از این ظرفیت با شناسایی و ساماندهی هنرمندان و فعالان این حوزه و فراهم کردن زیرساخت های مناسب برای عرضه آن گام های بلندتری برای توسعه صنایع دستی برداشت.
این کارشناس صنایع دستی تصریح کرد: در این استان بویژه در روستاهای هدف گردشگری آن اعم از مناطق ترکمن نشین و دیگر اقوام محلی و قزلباش هنوز هنرمندانی هستند که با حفظ اصالت ها در تولید صنایع دستی گام بر می دارند اما نیاز به حمایت های بیشتری دارند.
وی به وجود گمرک اینچه برون گنبدکاووس و روستاهای مرزی این شهرستان که هنوز تعاریف خاص از فرهنگ بومی منطقه دارند نیز اشاره کرد و گفت: از این ظرفیت ها می توان برای تولید محصولات با کیفیت و صادرات آن با راه اندازی پایانه صادراتی ویژه صنایع دستی اقدام کرد.
آق آتابای برگزاری جشنواره اقوام، برپایی نوروزگاه ها، ایجاد بازارچه های دائمی و یا برپایی نمایشگاه های موقت عرضه صنایع دستی به مناسبت های مختلف را از راهکارهای مهم در توسعه صنایع دستی اقوام ساکن در گلستان و نیز ایجاد درآمد و اشتغال پایدار برای آنان دانست.
وی افزود: چنین اقداماتی علاوه بر تحقق اهداف اشاره شده، در ایجاد شور و نشاط اجتماعی در بین اقوام و مهمتر از آن آشنایی بیشتر اقوام با آداب و رسوم دیگر اقوام و حفظ و احیای فرهنگ ها، اصالت ها و انتقال آن به نسل آینده کمک شایانی می کند.
آق آتابای، ظرفیت های گردشگری گلستان را فرصت خوبی برای عرضه صنایع دستی به مسافران و گردشگران داخلی و خارجی دانست و اضافه کرد: درصورت ایجاد زیر ساخت های مناسب بوم گردی روستایی که درحال انجام است، براحتی می توان ارزش افزوده بیشتری برای هنرمندان و فعالان این حوزه ایجاد کرد.
درهمین پیوند سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی گلستان گفت: در صورت حمایت بیشتر از حوزه صنایع دستی استان و ایجاد زیرساخت های مناسب می توان تا ۴۰ درصد ارزش افزوده بیشتر عاید هنرمندان این بخش کرد که بطور میانگین هر یک ماهانه حدود هشت میلون ریال درآمد دارند.
مریم حاجی ابراهیمی، ارزش فروش صنایع دستی گلستان بدون فرش دستباف را درنیمه نخست امسال ۱۱۷ میلیارد ریال اعلام کرد و افزود: از این مبلغ ۱۳ میلیاردو ۶۶۷ میلیون ریال آن معادل ۶۰۳ هزارو ۳۳۶ دلار صادرات بوده که انواع گلیم، نمد، چرم و زیورآلات از مهمترین اقلام صادراتی و به کشورهایی همچون آلمان، انگلستان، سوئد و ایتالیا صادر شده است.
وی، احداث پایانه صادراتی صنایع دستی گلستان در مرز اینچه برون، اعطای تسهیلات با کارمزد پایین به فعالان صنایع دستی و مشاغل خانگی، تجهیز رایگان کارگاه ها و راه اندازی مراکز تخصصی صنایع دستی در گلستان را از جمله راهکارهای حمایت از صنایع دستی اقوام ساکن در این استان برشمرد.
حاجی ابراهیمی گفت: برگزاری دوره های آموزشی برای شاغلین، اعطای مهر اصالت و درجه هنری به فعالان و صنعتگران صنایع دستی استان، ایجاد بازارچه های صنایع دستی، برگزاری نمایشگاه های رایگان، ارائه تسهیلات به صادر کنندگان صنایع دستی، ایجاد فروشگاه های صنایع دستی و گسترش فعالیت آن در فضای مجازی از دیگر راهکارهای حمایت از فعالان این بخش است.
این مقام مسئول، تاثیر برگزاری جشنواره فرهنگی اقوام در گلستان را نیز در معرفی صنایع دستی اقوام این استان مهم دانست و افزود: استفاده از تجارب حرفه ای و هنری اقوام دیگر استان ها، آشنایی بازرگانان با هنرمندان و تولید کنندگان صنایع دستی و نیز افزایش فروش محصولات هنرمندان از دیگر مزایای برگزاری این جشنواره می باشد.
حاجی ابراهیمی گفت: هم اکنون در گلستان تنها در سه شهر گرگان، گنبدکاووس و علی آباد بازارچه صنایع دستی فعال است و در سه شهر دیگر نیز این بازارچه در حال احداث بوده و در دیگر شهرها درصورت واگذاری زمین یا ساختمان مناسب، میراث فرهنگی آمادگی احداث یا تجهیز بازارچه را دارد.
وی به تسهیلات پرداختی به حوزه صنایع دستی گلستان نیز اشاره کرد و اظهار داشت: از سال ۹۶ تانیمه نخست امسال به ۱۲۴۲ صنعتگر حوزه صنایع دستی این استان مجموعا ۱۴۳ میلیارد و ۳۱۹ میلیون ریال تسهیلات ازمحل مشاغل خانگی و تسهیلات اشتغال فراگیر روستایی و شهری پرداخت شده است.
به گفته وی، تسهیلات پرداختی درحوزه مشاغل خانگی به ۴۳۱ نفر و به مبلغ ۳۷ میلیارد و ۸۸۰ میلیون ریال و درقالب تسهیلات اشتغال فراگیر روستایی و شهری به ۸۱۱ نفر به مبلغ ۱۰۵ میلیارد و ۴۳۹ میلیون ریال بوده است.
سرپرست معاونت صنایع دستی میراث فرهنگی گلستان همچنین از برگزاری دوره های آموزشی شاغلین صنایع دستی با هدف ارتقای سطح دانش و مهارت هنرمندان این حوزه برای افزایش کمی و کیفی محصولات خبر داد.
وی اظهار داشت: این دوره ها در ۱۴ شهرستان گلستان برگزار شده که کارآفرینی و ایجاد کسب و کار، مدیریت تولید، بازرگانی و بازاریابی، بازاریابی بین المللی با رویکرد صادرات و دوره تخصصی رنگرزی از مهمترین عناوین دوره های آموزشی بوده است.
حاجی ابراهیمی از فعال بودن ۳۳ شرکت تعاونی درحوزه صنایع دستی گلستان نیز خبر داد و افزود: با این حال دسترسی آسان و ارزان به مواد اولیه مرغوب بومی، ارائه مشاوره های تخصصی در زمینه طراحی، تولید و تولید مطابق سلیقه بازار و بازاریابی برای فروش محصول از زیرساخت های مورد نیاز برای توسعه کمی و کیفی صنایع دستی گلستان است.
به گزارش ایرنا، استان مرزی گلستان در شمال ایران با برخورداری از آثار تاریخی و فرهنگی و جاذبه های طبیعی بسیار از جمله جنگل، دریا، دشت و کشتزارهای سبز و طلایی، رنگین کمانی از زیبایی ها است.
استان گردشگر پذیر گلستان یک میلیون و ۸۶۹ هزار نفر جمعیت دارد که از اقوام و مذاهب مختلف با آداب و رسوم و صنایع دستی خاص هستند.
منبع:ایرنا
