تورم به معنی مالیات غیر مستقیم از تمام مردم به میزان متفاوت است به نحوی که بیشترین هزینه آن بر دوش مستضعفین و فقرا و کمترین هزینه بر دوش ثروتمندان است به عبارتی حتی می شود گفت تورم مالیات غیر مستقیم از کارگران و تهی دستان به نفع ثروتمندان.
زمانی که اقتصاددانان دربارهٔ تورم صحبت میکنند، به رشد سطح عمومی قیمتها اشاره دارند؛ تورم یعنی باید برای خرید کالاها و خدمات، پول بیشتری پرداخت شود.
پارهای دیگر از تعاریف، تورم را سیر تراکمی افزایش قیمتها و برگشتناپذیری آن تعریف کردهاند. صاحبنظران دیگری همچون ریمون بار، ژان مارشال و گونار میردال تورم را افزایش زیاد و مداوم قیمتها تعریف کردهاند. اگر رشد دستمزدها با رشد بهرهوری در اقتصاد یکسان باشد، تورم به وجود نخواهد آمد.
به طور کلی میتوان گفت تورم یعنی متوسط افزایش سطح عمومی قیمت ها. متوسط به این خاطر به کار میرود، چون ممکن است در زمان تورم قیمت کالاهایی افزایش و قیمت کالاهایی کاهش یابد، بنابراین متوسط افزایش آنها مد نظر خواهد بود.
تورم کنترلشده در دنیا میتواند یکی از عوامل گسترش اقتصاد باشد. تأمین کسری بودجه دولت، افزایش قیمت حاملهای انرژی و حذف یارانهها میتواند در پی وجود تورم باشد؛ اما بالا رفتن تورم آثار منفی بر اقتصاد بر جای میگذارد.
عوامل متعددی بر ایجاد تورم و افزایش نرخ آن اثرگذار است. همانطور که گفتم، به طور کلی کاهش عرضه یا افزایش تقاضا سبب ایجاد تورم میشود؛ بنابراین باید دلایلی که باعث کاهش عرضه یا افزایش تقاضا میشود، در ایجاد تورم بررسی شود.
یکی از دلایل ایجاد تورم، کسری بودجه دولت است؛ زیرا در این زمان، مخارج دولت افزایش یافته و سبب افزایش تقاضا نیز میشود. نحوه تأمین کسری دولت یکی دیگر از عوامل تشدید تورم است. استقراض از بانک مرکزی یا بانکهای خارجی، باعث افزایش پایه پولی و نقدینگی در اقتصاد میشود که آثار تورمی دارد.
افزاش واردات نیز یکی دیگر از عوامل ایجاد تورم است؛ زیرا اقتصاد کشور به قیمت کالاهای سایر کشورها وابسته خواهد بود و تورم آنها میتواند بر تورم داخل کشور نیز تأثیرگذار باشد. تورم هم مثل بسیاری از رویدادهای دیگر، شامل دو بعد مثبت و منفی است. مهمترین پیامدی که تورم در پی دارد، نحوه توزیع خواهد بود.
در حالت تورم، توزیع به نفع اقشار پر درآمد صورت گرفته و به ضرر گروههای کم درآمد، فقیر و حقوق بگیر تمام خواهد شد. تورم به آنهایی که درآمدشان ثابت است ضربه زده و توان خرید آنها را روز به روز پایینتر خواهد آورد؛ اما در مقابل به نفع کسانی تمام میشود که درآمد متغییر داشته و با ایجاد تورم و افزایش قیمت ها، کالا و خدمت خود را با قیمت بیشتر ارائه میکنند.
علاوه بر آثار اقتصادی، تورم بر متغییرهای کلان اقتصادی هم اثرگذار خواهد بود؛ چرا که این مسئله ارتباط تنگاتگ و مستقیمی با زندگی آدمهای حاضر در جامعه دارد.
ثبات سیاسی و اقتصادی کشورها از طریق شاخصهای گوناگونی مورد تحلیل و بررسی قرار خواهد گرفت که تورم، یکی از مهمترین این شاخص هاست؛ به طوری که بسیاری از نامزدهای ریاست جمهوری در کشورهای در حال توسعه همچون ایران، با شعار و وعده کنترل و پایین آوردن روند قیمتها و کاهش تورم، سر کار میآیند.
روشها و سیاستهای مختلفی برای مهار تورم تاکنون ارائه شده است که به کمک آنها میتوان نرخ تورم را کاهش داد؛ اما توجه به این نکته ضروری است که هر روش برای دوره زمانی خاص و منطقهای خاص قابل استفاده است. هر کشور باید سیاستهای خاص خود را در کنترل تورم در پیش گیرد. همچنین استفاده از یک ابزار در زمانهای مختلف نیز کارساز نیست.
سابقه ایده حذف صفر از پول ملی در ایران به دهه ۷۰ برمیگردد و این موضوع در سال ۷۲ در دستور کار اداره بررسیهای اقتصادی بانک مرکزی قرار گرفت، اما برخی مسئولان با این اقدام موافق نبودند و بررسیهای لازم متوقف شد.
دلیل مطرح شدن حذف صفر در این دوره، تورم بالایی بود که به دلیل برنامه آزاد سازی اقتصادی و شوکهای نفتی حاصل از پایان جنگ و سرازیر شدن دلارهای نفتی به اقتصاد ایران در دولت پنجم و ششم ایجاد شده بود.
سرانجام در زمان روی کار آمدن دولت دوازدهم بحث حذف صفر از پول ملی دوباره قوت گرفت و عبدالناصر همتی، رئیس اسبق بانک مرکزی توجیه این اقدام را عدم کارایی ریال در سالهای اخیر با توجه به تورم مزمن ۵دههٔ گذشته و تسهیل مبادلات بازرگانی مردم عنوان کرد.
وی افزود: حذف صفر از پول ملی، هیچ یک از متغیرهای کلیدی اقتصاد کشور را مانند نرخ تورم و رشد اقتصادی در کشور را تحت تاثیر قرار نداد بنابراین این لایحه کمترین تاثیری بر نرخ تورم نداشت و در کوتاه مدت و بلند مدت نتوانست تغییری در نرخ تورم از نوع کاهشی آن برای تامین معیشت مردم ایجاد کند. همچنین حذف ۴ صفر از پول ملی به هیچ وجه موجب رشد اقتصادی و تغییر متغیرها به نفع اقتصاد نشد. تنها اثر حذف ۴ صفر تسهیل در امور اداری و روان سازی حسابها و ترازنامههای بانکی و بنگاههای اقتصادی بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق درباره معایب و فواید حذف صفر از پول ملی گفت: حذف ۴ صفر از پول ملی در شرایط فعلی که کشور با تورم دست و پنجه نرم می کرد، تاثیری نداشت. حذف صفر نه باعث کاهش نرخ تورم شد و نه رشد اقتصادی کشور را سرعت بخشید؛ هدف دولت از حذف صفر فقط سرگرم کردن مردم بود وگرنه دولت به جای حذف صفر کارهای مهمتری مانند کنترل نرخ تورم، رونق اقتصادی در کشور و اصلاح نظام بانکی داشت و تنها فواید این طرح این بود که باعث تسهیل روابط بانکی می شد.
ندری در ادامه بیان کرد: مجلس و دولت قبل از حذف صفر اولویتهای دیگری داشتند و انتظار میرفت که قبل حذف صفر از پول ملی، اول آنها را انجام میدادند و بعد به فکر حذف صفر میافتادند.