سیرۀ پیامبر بیانگر این حقیقت است که ایشان اساس رسالت و بنیاد حاکمیت دولت خود را بر اساس قوانین الهی و عدالت استوار ساخته است و در رفتار و سلوک سیاسی خود هیچگاه به روش جباران و پادشاهان با مردم برخورد نکرده است.
هدف عالی پیامبر(ص) در رسالت خویش فراخوانی همه انسانها بسوی پرستش خداوند و هدایت آنها بوده است. بدین جهت اصول حاکم به سیاست نبوی همواره خصلتی حق جویانه، دعوت گرایانه و فضیلت محور بوده است. بنابراین برای فهم سیاست نبوی مستلزم به فهم نظام معنایی حاکم به چنین رسالتی هستیم، زیرا رسالت پیامبر در جهت گسترش توحید و هدایت پیشگی و ایجاد جامعه اخلاقی بوده است.
سیرۀ پیامبر بیانگر این حقیقت است که ایشان اساس رسالت و بنیاد حاکمیت دولت خود را بر اساس قوانین الهی و عدالت استوار ساخته است و در رفتار و سلوک سیاسی خود هیچگاه به روش جباران و پادشاهان با مردم برخورد نکرده است. ایشان بدنبال رستگاری جامعه انسانی در سایه توحید و قوانین الهی بوده و در این راه از تدابیر و سیاستهای مختلفی استفاده نموده است. رسول اکرم(ص) با پایبندی کامل به اخلاق قرآنی و دور اندیشی در طول دوران زندگی مبارکشان از رحمت و رافت، کرامت و عزت انسان، اهتمام به امور مردم، مشورت و مشاوره وفای به عهد و پیمان و…. در جهت نیل و گسترش هدف والای خود که همانا هدایت بشریت بوده کمک گرفته است و نبی مکرم اسلام در تصمیم گیریهای سیاسی جمیع جهات را در نظر گرفته و سپس بر اساس مصالح اسلام و مسلمین تصمیمی را اتخاذ می کردند و همیشه اقدام فرهنگی را به اقدامات سیاسی در این تصمیم گیریهای سیاسی مقدم می شمردند.
ایشان در کارهای سیاسی قاطع عمل می کردند و هیچگاه مصالح اسلام و مردم را مورد مسامحه قرار نمی دادند. نگاه ایشان به انسان یک نگاه غیرتمدارانه که دارای اختیار و آزادی باشد و حتی در انتخاب دین وکرامت و آئین نیز دارای همان اختیار و آزادی می باشد. پیامبر هیچگاه در پذیرش دین توسط افراد به روش زور و اجبار متوسل نمی شدند و در دعوت به اسلام از محبت و مهربانی به عنوان راهکار اصلی جهت جذب دیگران استفاده می کردند و همین رافت و محبت باعث جذب و شیفتگی بسیاری به دین اسلام و شخصیت خود پیامبر بوده است.
رسول اکرم از نیروی تعقل و مشورت با مردم نیز به بهترین نحو استفاده می کردند و هدفشان از این سیاست بالغ نمودن جامعه آن روز برای امور سیاسی و اجتماعی و بالابردن فهم اجتماعی و سیاسی مردم بوده است که این امر خود عامل مهمی در جهت پیشبرد اهدا دین ایشان بوده است.
در عرصه اجتماعی و سیاسی از نظارت و نقد عملکرد مسئولین حمایت می کردند و آن را حق مسلم مردم می دانستند؛ حتی اگر این اظهار نظر به مخالفت به عملکرد مسئولین منجر گردد، ایشان این سیاست را در جهت اصلاح امور و افراد موثر می دانستند.
حضرت محمد(ص) با هدف تکمیل و تکریم و تقسیم مکارم اخلاقی، اجرای عدالت را سرلوحه رسالت خویش قرار دادند و مساوات و برابری و برادری را محقق ساختند و با این سیاست خویش موجبات بسیاری از کینه ها و دشمنی ها و حسدها را از بین بردند و باعث بوجود آمدن جامعه ای متوازن و تا حدودی یکپارچه شدند. پیامبر اکرم(ص) وفای به عهد و خوش پیمانی را از ارکان سیاست خود می دانستند و حتی در برابر مخالفان سر سخت خود از این سیاست وفای به عهد و پیمان پیروی می کردند و حتی خوش پیمانی را از ایمان می دانستند و اگر شخصی فاقد این سیاست بود از ایمان به دور می دانستند. ایشان در مقابل مخالفان خود که از هر فرصتی در جهت نابودی و براندازی از اسلام و حکومت اسلامی و شخصی خود پیامبر استفاده می کردند؛ همیشه از سیاست ارشاد و راهنمائی و هدایت استفاده می کردند و هیچگاه به فکر انتقام شخصی از آنها بر نیامدند، ایشان آغازگر جنگی علیه آنها نبودند و فقط برای دفاع از اسلام و مسلمین با آنها وارد جنگ می شدند آن هم هم برای دفاع .
همیشه از سیاست مذاکره و گفتگو استقبال می کردند و بعد از پیروزی و غلبه بر آنها از زور و اجبار برای پذیرش اسلام توسط آنها پرهیز می کردند. بطور کلی پیامبر اسلام در راه رسیدن به هدف والای مبعوث شدنشان که هیچ زمان اصول اخلاقی و انسانی را ،همانا سعادت و هدایت بشریت بوده است زیر پا نگذاشتند و در میدان سیاست همواره اخلاق را مقدم می دانستند و اصولاً برای سیاست به تنهائی اصالت قائل نبودند و سیاست را در کنار اخلاق مورد توجه قرار می دادند و در تدابیر و تصمیم گیریهای سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و حتی شخصی و خانوادگی اخلاق را ارجح تر از سیاست می دانستند و تبع آن هرگز مصلحت اخلاقی را فدای منافع سیاسی و فردی نمی کردند.
