گیلان با مرزهای زمینی، ریلی، دریایی در کنار ظرفیت هایی همچون منطقه آزاد، بنادر و قرار گرفتن در کریدور شمال- جنوب درکانون توجه ها به عنوان دروازه صادرات کالاهای ایرانی به کشورهای مختلف حاشیه خزر و اوراسیا قرار گرفته اما نبود زیرساخت ها براستفاده از این ظرفیت ها تاثیر منفی گذاشته است.
به گزارش ایرنا، خرداد ماه سال ۹۸ بود که تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا با مصوبه مجلس وارد فاز اجرایی شد و در پنجم آبان ماه همان سال موافقتنامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اروپا – آسیا (اوراسیا) به امضا رسید تا گامی مهم در عرصه تجارت خارجی ایران و گسترش مبادلات با همسایگان شمالی باشد.
اتحادیه اورآسیا یک بلوک اقتصادی متشکل از پنج کشور ارمنستان، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس است که با برخورداری از حدود ۱۸۳ میلیون نفر جمعیت فعال، دارای یک هزار و ۹۰۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی، رتبه اول در تولید نفت، رتبه دوم در تولید گاز و رتبه چهارم در تولید برق می باشد که یکی از پر رونق ترین بازارهای سرمایه‌گذاری در جهان به شمار می‌آید.
به باور کارشناسان؛ انعقاد موافقتنامه میان ایران با اتحادیه اوراسیا، آزمونی برای بررسی آمادگی زیرساخت تجارت با جهان است و سبب می شود تا زیرساخت‌های مبادلات تجاری مورد ارزیابی قرار گیرد و برای رفع مشکلات آن برنامه‌ریزی شود.
سهم غیرقابل قبول ایران از تجارت با اوراسیا
میزان تجارت اتحادیه اوراسیا با کشورهای جهان حدود ۸۵۰ میلیارد دلار است که از این میزان ۳۳۱ میلیارد دلار مربوط به واردات می شود که سهم ایران از این میزان حدود ۶.۶ میلیارد دلار است که ۰٫۸ درصد می باشد.
طی سال گذشته(۱۴۰۰)؛ از مجموع ۱۳ میلیون و ۱۲۷ هزار و ۴۵ تن کالا به ارزش پنج میلیارد و ۶۳۴ میلیون و ۴۸ هزار و ۱۱ دلار کالای تبادل شده بین ایران و پنج کشور عضو اتحادیه اوراسیا، ۲ میلیون و ۷۷۰ هزار و ۱۵۵ تن کالای ایرانی به ارزش یک میلیارد و ۱۷۰ میلیون و ۵۸۱ هزار و ۵۳۱ دلار به این پنج کشور صادر شد که نسبت به مدت مشابه ۳.۵ درصد در وزن و ۱۲ درصد در ارزش رشد داشته است که این مهم نشان می دهد که صادر کنندگان نسبت به سال قبل ان پویا تر عمل کرده اند.
در این میان گیلان بدلیل برخورداری از ظرفیت های خاصی همچون وجود منطقه آزاد انزلی، هم مرزبودن با کشورهای حاشیه خزر و برخورداری از مرزهای زمینی ، دریایی، ریلی و هوایی و وجود بنادر در کنار کشاورزی و برخورداری از واحدهای صنعتی صادرات محور خود پتانسیل بالایی در صادرات دارد اما با وجود گذشت ۲ سال از عضویت موقت ایران در اتحادیه اوراسیا استفاده از تمامی این ظرفیت ها و ایفای نقش پررنگ در بازار اوراسیا توسط صادرکنندگان ایرانی و گیلانی محقق نشده است و به عقیده کارشناسان این مهم زمانی جنبه عملی خواهد گرفت که زیرساخت هایی همچون تکمیل کریدور شمال- جنوب با اتصال ریلی رشت- کاسپین و رشت- آستارا و وجود کشتی های رورو در این استان فراهم باشد.
آیت الله دکتر رئیسی رییس جمهور نیز در جریان بازدید از منطقه آزاد انزلی طی سفر بهمن ماه سال گذشته به گیلان، بر لزوم تسریع در اتصال ریل به مجتمع بندری کاسپین و انزلی به همراه خرید کشتی‌های رورو به‌منظور توسعه مبادلات با کشورهای اوراسیا تاکید کرد.
رییس جمهور دولت سیزدهم در جریان دیدار یاد شده با اشاره بر لزوم سرعت بخشی به طرح اتصال مجتمع بندری کاسپین و بندر انزلی به خط ریل سراسری در ایستگاه پیربازار رشت اظهار داشت: علاوه بر این مهم، خرید کشتی های رو رو باید در دستور کار قرار گیرد تا شاهد رونق هر چه بیشتر کریدو رشمال-جنوب و توسعه مراودات با کشورهای اوراسیا و حاشیه دریای خزر باشیم.
عمده مشکلات حوزه تجارت خارجی
با این وجود رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گیلان معتقد است که عمده مشکلات مرتبط با حوزه تجارت خارجی و صادر کنندگان را نمی توان به طور خاص به استان مرتبط دانست زیرا تا حد زیادی برگرفته از مشکلات موجود در فضای کسب و کار کشور است.
هادی تیز هوش تابان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا مشکلات مربوط به بحران های بوجود آمده در بازار ناشی از نوسانات ارز و واکنش های غیرقابل پیش بینی و گاهی غیرکارشناسانه برخی مسئولان را از جمله مشکلات حوزه تجارت خارجی دانست و گفت: این موضوع باعث می شود فعالیت های اقتصادی و سودآوری آنها، غیرقابل پیش‌بینی شود و بنابراین در این شرایط با توجه به بالا بودن ریسک های مالی بسیاری از فعالان حوزه تجارت، امید و انگیزه خود را برای فعالیت های مداوم و برنامه‌ریزی شده از دست خواهند داد و تنها به سودهای مقطعی با توجه به فرصت های احتمالی، بسنده خواهند کرد.
وی همچنین به دشواری مبادلات پولی بین المللی نیز اشاره و بیان کرد: تحریم های شکل گرفته در سیستم بانکی و دشواری انجام مبادلات پولی باعث افزایش ریسک و هزینه صادرات و از دست رفتن سرمایه های صادرکنندگان می شود.
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گیلان واردات محور بودن گمرکات کشور و عدم توجه کافی به اهمیت تاثیر صادرات در اقتصاد کشور را نیز از مقوله های مورد توجه در کشور در حوزه تجارت خارجی دانست و گفت: بسیاری از گمرکات و تاسیسات لجستیکی در کشور، با هدف واردات تجهیز و ساماندهی شده اند و متاسفانه به مقوله صادرات آن چنان که شایسته است نگریسته نشده است.
وی بیان داشت: جزیره ای عمل کردن نهادها و سازمانهای مرتبط در فرآیند صادرات و طولانی بودن فرآیند صدور مجوزهای لازم از عمده موانع و مشکلات صادرکنندگان است در حالی که باید در نظر داشت که آنها در خط مقدم فعالیت اقتصادی می باشند، اما متاسفانه نه تنها حمایت لازم از صادرکنندگان انجام نمی گیرد، بلکه بسیاری از قوانین در جهت دشوار نمودن فرایند صادرات است.
تیز هوش تابان همچنین نبود پایانه های تخصصی صادرات مانند پایانه محصولات کشاورزی و گل و گیاه ، هزینه بالای سیستم های حمل و نقلی کشور در مقایسه با سایر کشورها و تجهیزات ضعیف آن همچون کمبود سیستم های حمل و نقلی یخچالدار و فرسوده بودن ناوگان حمل و نقل دریایی و عدم توجه لازم به زیرساخت های تجاری کشور در حوزه های زمینی، ریلی، دریایی و هوایی را از دیگر مشکلات پیش روی صادرکنندگان عنوان کرد
تکمیل کریدور شمال- جنوب ظرفیتی حیاتی در اقتصاد دریا محور است
عضو گروه اقتصاد و حسابداری دانشگاه گیلان نیز با اشاره به واقع شدن کشورمان در کریدور شمال – جنوب و شرق- غرب تکمیل کریدور شمال- جنوب را ظرفیتی حیاتی در اقتصاد دریا محور دانست و گفت: واقع شدن کشورمان در کریدور شمال – جنوب و شرق- غرب از اهمیت وافری برخوردار بوده و بنابراین اتخاذ رویکرد دریا پایه در اقتصاد استان گیلان و البته کشور بیش از پیش ضرورت دارد.
غلامرضا محفوظی یکی از دلایل اصلی عدم استفاده از ظرفیت های بنادر شمال کشور را تکمیل نبودن کریدور شمال – جنوب دانست؛ به طوری که در حال حاضر از ظرفیت حدود ۳۰ میلیون تنی بنادر شمال کشور، صرفاً از حدود پنج میلیون تن استفاده می شود.
وی گفت: به لحاظ تحلیلی کریدور شمال – جنوب ایران از نظر اقتصادی بسیار با اهمیت است و صرفه اقتصادی این مسیر برای فعالان اقتصادی به حدی می باشد که هزینه تحریم را برای تحریم کنندگان به شدت بالا می برد زیرا به طور مثال کالایی که از هند به روسیه می رسد، در حال حاضر از طریق اقیانوس هند پس از گذشتن از جنوب یمن و غرب عربستان از کانال سوئز عبور می کند و وارد قاره اروپا می شود و پس از آن یا از مسیر کشورهایی مانند اوکراین و یا از طریق دور زدن قاره اروپا به سنپترزبورگ و سپس به مسکو می رسد به گونه ای که این مسیر ۵۰ تا ۶۰ روز زمان می برد.
اما اگر کریدور شمال- جنوب ایران راه اندازی شود این فرایند به کمتر از ۲۰ روز کاهش می‌یابد و بنابراین هزینه حمل و زمان رسیدن کالا به مقصد به شدت کاهش پیدا می کند و این موضوع برای فعالان اقتصادی بسیار اهمیت دارد که در حال حاضر فقط به‌دلیل وصل نبودن قطعه بندر انزلی و بندر کاسپین به راه آهن این امر میسر نیست.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان با اشاره به ممتاز بودن جایگاه گیلان اظهار داشت:برای تکمیل زنجیره خدمات، باید از ظرفیت شناورهای استاندارد استفاده کنیم. این شناورها انواع مختلف دارند؛ یک نوع به این شکل است که کامیون ها با بار وارد شناور شده و مثلاً در بندر آکتائو در قزاقستان از شناور خارج و به سمت کشورهای آسیای میانه ادامه مسیر می دهند.
وی ادامه داد: نوع دیگر شناورهای رو رو هستند که علاوه بر امکان حمل کامیون و کشنده، امکان حمل واگن های قطار را دارند و مسیر ریلی را به دریا وصل می کنند اما متاسفانه ما در کشورمان این شناورها را نداریم و یا بسیار محدود است در حال حاضر جمهوری آذربایجان ۱۷ شناور رو رو دارد و کل مسیرهای دریای خزر را با همین شناورها در اختیار گرفته اند.
در مجموع آنچه به نظر می‌رسد فراهم کردن زیر ساخت ها اگرچه اعتبارات هنگفتی می خواهد که نیاز سرمایه گذاری داخلی و خارجی را می طلبد اما باید این مهم را در نظر داشت که تمامی اقدامات برای رسیدن به حصول نتیجه فواید اقتصادی و درآمدی نه تنها برای گیلان بلکه برای تمامی کشور را دربرخواهد داشت که می تواند بازار جهانی مهمی برای صادر کنندگان و تضمین امنیت بازار تولیدات کیفی کشور و اشتغالزایی و ارز آوری به کشور را فراهم کند.
