دژ رودخان یادگاری کهن از دورها با هیرکانیان هزاران ساله در فراز و فرود روزگاران گاه خوش و گاه در ناخوش احوالی از ستم گردشگران امروز بار دیگر روی خوش به خود دیده و به قوت بخش خصوصی در فضایی بومی و عاری از زباله نفس تازه کرده و گویی در مسیر توسعه پایدار قرار گرفته است.
مرضیه ضامن:توسعه پایدار یا پایا که از سال ۱۹۹۰ بر آن تاکید شده؛ قرار گرفتن در مسیری است که موجب پایداری منابع تجدیدناپذیر می‌شود، منابع محدودی که برای زندگی نسل آینده بر روی کره زمین ضروری است؛ فرایندی که آینده‌ای مطلوب را برای جوامع بشری متصور می‌شود که در آن شرایط زندگی و استفاده از منابع، بدون آسیب رساندن به یکپارچگی، زیبایی و ثبات نظام‌های حیاتی، نیازهای انسان را برطرف می‌سازد.
در میان همه گیرایی های گیلان، دژ رودخان در مسیر ماسوله بر فراز جنگل های هیرکانی هزاران ساله به جا مانده از دوره سلجوقویان، استوار و سهمگین نظاره گر سده ها و هزاره هاست که برای رسیدن به آن از رشت، می بایست تونلی از درختان آزاد جاده فومن را طی کرد و در هیاهوی رود و جنگل های انبوه نزدیک به یک هزار پله را پشت سر نهاد تا به قلعه ای استوار رسید.
می گذریم از اینکه این دژ نظامی به اسامی دیگری چون قلعه حسامی، قلعه هزار پله و قلعه سگسگال نیز معروف است؛ وسعت بنا ۲٫۶ هکتار بوده و از سه بخش اصلی شرقی، میانی و غربی تشکیل شده و طول باروی قلعه یک هزار و ۵۰۰ متر و ارتفاع آن بین پنج تا ۱۲متر متغیر است؛ باروها و برج های متعدد قلعه با مصالح سنگ، آجر و ملات آهکی ساخته شده اند و این اثر ارزشمند ملی به شماره ۱۵۴۶ و در تاریخ سی ام مردادماه سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مدت ها بود که هوای قلعه رودخان جادویی به سبب زشتی هایی که از ستم گردشگران بر او چیره گشته بود، رغبت سفر را زدوده بود تا بار دیگر به اصرار دوستان راهی شدیم؛ آماده بودیم تا همان مسیری را ببینیم که گلوی رودخانه اش را قوطی های فلزی آبمیوه گردشگران می خراشید و پای هر درخت هیرکانی جولانگاه بطری های آب معدنی و آبمیوه های مصنوعی شده بود؛ اما این بار چنین نبود و فضایی نو ترسیم شد.
گرگ و میش پگاه بود؛ سرد و مه آلود، صدای زنگوله می آمد و به دنبال آن صدا، در ارتفاع نه زیاد دور، صدها گوسفند به همراه چوپان و سگ گله به صف شده اند و از لابه لای سرما و مه در امتداد جنگل راه می روند و چه خوب سبزه تازه را می شناسند و آرام پائین می آیند و سگ پارس می کند …
درختان در جدال با پائیز مه خیس نوش می کنند و رودخانه بر پایشان زنده و جوشان خروش می کند؛ هرچقدر پگاه هم برسی نگهبان بیدار است و می بایست پس از پرداخت ورودی مسیری رو به ارتفاع را طی کنی و پای رودخانه از هر چه تکنولوژیست، رها شوی و راه به مسیری پلکانی بگذاری که تو را در ارتفاعی وهم انگیز از جنگل و خروش رودخانه هادی می شود؛ راه سخت است و مارپیچ و می گویند تا قلعه ۸۰۰ پله را می بایست درنوردید.
خبری از خشونت آدمیان نبود و جنگل در نهایت طبیعت خویش بود و رودخانه در تصادم صخره، عاری از زباله می خروشید؛ در میان راه رو به ارتفاع هوا سرد بود و پلکان ها لغزنده که دعوت مرد جنگلی به چای هیزمی مجالی برای ادامه راه نمی داد؛ هیچ از خبرنگاری نمی دانست چه رسد به ایرنا و … اما آدمیان را خوب آموخته بود و او نیز از نبود زباله، خرسند بود.
می گفت: اینجا را از وقتی به بخش خصوصی واگذار کرده اند اوضاع رو به راه تر است، زباله ها جمع آوری و به پائین منتقل می شوند و مردمان این حوالی نیز بیکار نیستند.
همسرش بر قامت درخت تکیه زده بود و چانه های خمیر را ورز می داد، صاف می کند و در تابه روغن می غلطاند و داغ داغ به گردشگران تعارف می کرد و در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید: قلعه پر برکت است و گردشگران داخلی و خارجی بسیاری می آیند و اگر اندکی بیشتر قدر جنگل را بدانند، خداوند هم نعمت و برکتش را از ما دریغ نخواهد کرد.
فاطمه سپاسخواه کارشناس ارشد برنامه ریزی توریسم و از فعالان صنعت گردشگری می گوید: وضعیت امروز قلعه رودخان نسبت به قبل بسیار بهتر شده و این تغییرات نشانگر توسعه پایدار در منطقه است و می توان به الگویی برای دیگر سایت های گردشگری استان محسوب شود.
وی اظهار داشت: فضا کاملا بومی و به تقریب عاری از زباله شده؛ اقتصاد آن بر مبنای محصولات بومی استوار است و غرفه داران از اهالی همین منطقه هستند که به ارائه تولیدات خود اعم از کشاورزی و صنایع دستی می پردازند.
سپاسخواه ادامه می دهد: صنعت گردشگری در جهان با توجه به اینکه امروزه در ردیف صنعت های پردرآمد، پاک و کم هزینه دنیا قرار دارد؛ با ابعاد مختلف مورد توجه ویژه سازمان ها و مجامع کلان جهانی میراث فرهنگی و گردشگری قرار دارد.
وی ادامه داد: چهار رکن اصلی و ضروری در گردشگری طبیعت، حداقل تاثیر زیست محیطی، حداقل تاثیر و حداکثر توجه به فرهنگ مناطق میزبان، حداکثر منافع اقتصادی برای افراد میزبان و حداکثر رضایت تفریحی برای جهانگردان است.
وی اضافه کرد: معرفی یک مکان گردشگری بایستی با برنامه ریزی صورت گیرد و آسیب نرساندن به محیط زیست بایستی با فرهنگ سازی انجام شود.
سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان نیز در ارتباط با وضعیت مرمت و بازسازی قلعه رودخان گفت: مرمت و ساماندهی بخش شرقی مجموعه بنای تاریخی قلعه رودخان با اعتباری بالغ بر پنج میلیارد و ۶۶۰ میلیون ریال آغاز شده است.
ولی جهانی افزود: بخش شرقی قلعه رودخان به دلیل شدت آسیب های وارده شرایط مساعدی برای بازدید گردشگران نداشت و به همین دلیل از ۱۰ سال پیش تاکنون امکان بازدید از این بخش برای گردشگران فراهم نبود.
وی اظهار داشت: با توجه به اهمیت موضوع و با پیگیری های اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان و اختصاص اعتبار یادشده، مرمت و ساماندهی بخش شرقی قلعه که دارای مساحت تقریبی ۱۰ هزار مترمربع است توسط پیمانکار ذی صلاح آغاز شده و با توجه به شرح عملیات تعریف شده پس از اتمام این پروژه، بخش شرقی قلعه بازگشایی خواهد شد.
به گفته جهانی، مرمت برج های آسیب دیده، دیوارهای تخریب شده پیرامون قلعه، مسیرهای پیاده سنگی بخش شرقی و … از جمله مواردی است که در این پروژه به اجرا درخواهد آمد.
قلعه رودخان، میراثی کهن بر بلندای استان گیلان که پیشتر خبر از سایش سازه های سلجوقیش دل آزار بود، امروز به مرمتی تازه نفس می کشد. امید که این شرایط پایدار و در دیگر نقاط گیلان نیز شاهد آن باشیم.
